Zostań przyjacielem cerkiew.pl
Rozpoczęcie Postu Bożonarodzeniowego (nowy styl)
Dominika Kovačević, 15 listopada 2016
Prawosławni chrześcijanie posługujący tzw. „nowym stylem”, czyli kalendarzem neojuliańskim, właśnie rozpoczęli Post Filipowy – czterdzieści dni przygotowawczych do wielkich świąt Bożego Narodzenia (25 grudnia) i Epifanii (6 stycznia).
Post ten zaczął się dla wiernych: Patriarchatu Konstantynopola (parafie w Turcji oraz liczne w diasporze, m. in. USA – tzw. GOARCH, Europa Zachodnia, Azja Wschodnia, a także autonomiczna Cerkiew fińska i Cerkiew estońska), greckiego Patriarchatu Aleksandrii (Egipt, a przede wszystkim kraje afrykańskie - m. in. Kenia, Kongo, Ghana), Patriarchatu Antiocheńskiego (Syria, Liban, Irak i liczna diaspora w obydwu Amerykach oraz Australii), Patriarchatu Rumunii (w tym Cerkwi mołdawskiej pod tą jurysdykcją - to około 1/3 parafii w Mołdawii, reszta jest pod Patriarchatem Moskiewskim, zachowująca autonomię i mająca stary kalendarz), Patriarchatu Bułgarii, Cerkwi cypryjskiej, Cerkwi greckiej, Cerkwi albańskiej, części parafii Cerkwi Ziem Czeskich i Słowacji oraz Cerkwi amerykańskiej (OCA).
Z Cerkwi orientalnych (dochalcedońskich) Boże Narodzenie wg nowego stylu obchodzą Cerkiew syryjska (aramejska) oraz malankarska (indyjska). Nowym stylem posługuje się również Cerkiew ormiańska (oprócz parafii w Ziemi Świętej), jednakże ona jako jedyna zachowała starożytną praktykę polegającą na obchodach Bożego Narodzenia i Epifanii jednego dnia; zatem w tym Kościele Boże Narodzenie, wraz z Epifanią, przypada 6 stycznia.
Również ta część parafii polskiej Cerkwi, która wciąż posługują się nowym stylem, rozpoczęła przygotowania do Zimowej Paschy.
Post Bożonarodzeniowy to pierwszy post w roku liturgicznym. Trwa on 40 dni na pamiątkę tego, jak Mojżesz przez 40 dni pościł przed otrzymaniem Bożych przykazań na Synaju. Święci Ojcowie zinterpretowali to jako zachętę dla nas, byśmy do przyjęcia Wcielonego Boga – Którego obecność w Starym Testamencie symbolizowały właśnie tablice Dekalogu – przygotowywali się właśnie przez taką samą długość czasu. Sześć niedziel ma symbolizować również niecałe sześć tysięcy lat przygotowań Narodu Wybranego – a za tym całej ludzkości – do przyjścia na świat Chrystusa. Z racji tego, że 40 dni przed Bożym Narodzeniem wypada 15 listopada, a dzień wcześniej przypada pamięć apostoła Filipa, w tradycji wschodniosłowiańskiej post ten nazywa się właśnie „filipowym”. W pozostałych tradycjach określa się go najczęściej mianem „Postu Bożonarodzeniowego”, choć w świecie anglojęzycznym popularnym jest także zachodnie sformułowanie „Adwent”.
Z kolei datę samego święta Bożego Narodzenia wyznaczono na dzień przesilenia słonecznego, by kult pogański łagodnie zastąpić chrześcijańskim, jako dzień narodzin „Słońca Sprawiedliwości”, tj. Chrystusa.
W Cerkwiach tradycji bizantyjskiej początek tego postu pod względem liturgicznym prawie w ogóle nie jest zaakcentowany – kolejne zmiany w nabożeństwach pojawiają się wraz ze zbliżaniem się święta Bożego Narodzenia, co obrazuje stopniowe przekazywanie Izraelowi Bożego Objawienia.
Pierwszą zmianą liturgiczną – jednakże nie praktykowaną wszędzie – jest zastąpienie na Jutrzni dni powszednich (czyli od poniedziałku do piątku włącznie) hymnu „Bóg i Pan, i objawił się nam” śpiewem „alleluja” z wersetami „Od godzin nocnych duch mój czuwa przed Tobą, Boże”, a psalmy i stichery są recytowane, miast śpiewane. Również bywa czytana wielkopostna modlitwa św. Efrema Syryjczyka z pokłonami.
Jednakże pierwszym zwiastunem Narodzin Chrystusa jest śpiew katabasji (tj. zwrotki na koniec każdej kolejnej z ośmiu pieśni danego kanonu) Bożego Narodzenia na Jutrzni święta wprowadzenia Bogurodzicy do Świątyni (21 listopada) – od tego momentu słowa „Chrystus się rodzi, wysławiajcie! Chrystus z niebios, spotykajcie!”, towarzyszą wiernym aż do oddania (zakończenia) święta Bożego Narodzenia; jednakże pełny kanon tego święta rozbrzmiewa oczywiście dopiero w Bożoronarodzeniową Noc i następujące potem świąteczne dni. Śpiew tych słów przed samym Świętem ma zachęcić wiernych do odpowiedniego przygotowania się do spotkania z Chrystusem zstępującego do nas z Niebios na Ziemię poprzez post, modlitwę i święte sakramenty.
W niektórych tradycjach (m. in. grecka i arabska) od dnia po zakończeniu okresu święta wprowadzenia Bogurodzicy do Świątyni, czyli 26 listopada, codziennie śpiewa się kontakion przedświęcia Bożego Narodzenia „Dziś Dziewica podąża do groty zrodzić niewypowiedzianie wieczne Słowo”.
Ponadto w każde ważniejsze święto okresu Postu Filipowego śpiewane są odpowiednie hymny przybliżające wiernych do tajemnicy Betlejem. Do tych dni zaliczają się m. in. święta apostoła Andrzeja (30 listopada), św. Barbary i św. Jana Damasceńskiego (4 grudnia), św. Mikołaja (6 grudnia), święto poczęcia Bogurodzicy (9 grudnia), św. Spirydona (12 grudnia) – w zależności od tradycji, ilość tych tekstów oraz to, w jakie dni dokładnie są czytane, może się różnić. W ciągu tych 40 dni przypadają także wspomnienia różnych proroków starotestamentowych, którzy przygotowywali ludzkość do przyjścia Mesjasza (Abdiasz - 19 listopada, Naum - 1 grudnia, Habakuk - 2 grudnia, Sofoniasz - 3 grudnia, prorokini Anna-matka proroka Samuela - 9 grudnia, Aggeusz - 16 grudnia, Daniel i Trzej Młodzieńcy - 17 grudnia).
Szczególne są także dwie niedziele przed Bożym Narodzeniem: Niedziela Praojców i Niedziela Ojców. Mają one specjalne hymny oraz czytania z Pisma Świętego.
Ostatni tydzień przed Świętami to nie tylko czas jeszcze bardziej zaostrzonego postu (kiedy nie można spożywać nie tylko mięsa i nabiału, jak we wcześniejsze dni, lecz nawet i ryby, do tego liczba posiłków jest ograniczona), ale też zmiany struktury nabożeństw, które treścią i formą odwołują się nie tylko do samego Bożego Narodzenia i Chrztu Pańskiego w rzece Jordan, lecz także juz Wielkiego Tygodnia, albowiem Święta te są nazywane „Zimową Paschą”, i wyróżniają się spośród innych dwunastu wielkich świąt.
Tradycje Cerkwi lokalnych oraz pobożność ludowa wykształciły również specjalne nabożeństwa i obyczaje, jak np. regularne czytanie paraklesis (tj. kanonu modlitewnego) do Bogurodzicy, albo też wersji specjalnie przygotowanej na Post Bożonarodzeniowy, a także czterdzieści codziennych Liturgii, w trakcie których wierni mogą się wzmocnić poprzez przyjęcie Eucharystii, a świat uświęcić dzięki szczególnym modlitwom za niego. W Serbii ponadto aż trzy ostatnie niedziele przed Bożym Narodzeniem mają szczególny charakter, i każda z nich skupia się na innym członku rodziny (dziecko-matka-ojciec). Niektóre narody i grupy etniczne wytworzyły również kolędy nie tylko na czas dwunastu świątecznych dni od Bożego Narodzenia do Objawienia Pańskiego włącznie, lecz także i na święta przypadające w okresie Postu Bożonarodzeniowego, jak np. na dzień apostoła Andrzeja (zwłaszcza w Rumunii), św. Barbary czy św. Mikołaja.
W tradycjach innych od bizantyjskiej porządek niedziel, nabożeństw i hymnografia różnią się dość znacznie.
Betlejem, przygotuj się!
Uczyń gotowym żłób,
a grota niech przyjmuje.
Albowiem Prawda już nadeszła, a cień już odszedł…
(stichera przygotowawcza na wieczerni św. Mikołaja, przytoczona po arabsku na zdjęciu)
Post ten zaczął się dla wiernych: Patriarchatu Konstantynopola (parafie w Turcji oraz liczne w diasporze, m. in. USA – tzw. GOARCH, Europa Zachodnia, Azja Wschodnia, a także autonomiczna Cerkiew fińska i Cerkiew estońska), greckiego Patriarchatu Aleksandrii (Egipt, a przede wszystkim kraje afrykańskie - m. in. Kenia, Kongo, Ghana), Patriarchatu Antiocheńskiego (Syria, Liban, Irak i liczna diaspora w obydwu Amerykach oraz Australii), Patriarchatu Rumunii (w tym Cerkwi mołdawskiej pod tą jurysdykcją - to około 1/3 parafii w Mołdawii, reszta jest pod Patriarchatem Moskiewskim, zachowująca autonomię i mająca stary kalendarz), Patriarchatu Bułgarii, Cerkwi cypryjskiej, Cerkwi greckiej, Cerkwi albańskiej, części parafii Cerkwi Ziem Czeskich i Słowacji oraz Cerkwi amerykańskiej (OCA).
Z Cerkwi orientalnych (dochalcedońskich) Boże Narodzenie wg nowego stylu obchodzą Cerkiew syryjska (aramejska) oraz malankarska (indyjska). Nowym stylem posługuje się również Cerkiew ormiańska (oprócz parafii w Ziemi Świętej), jednakże ona jako jedyna zachowała starożytną praktykę polegającą na obchodach Bożego Narodzenia i Epifanii jednego dnia; zatem w tym Kościele Boże Narodzenie, wraz z Epifanią, przypada 6 stycznia.
Również ta część parafii polskiej Cerkwi, która wciąż posługują się nowym stylem, rozpoczęła przygotowania do Zimowej Paschy.
Post Bożonarodzeniowy to pierwszy post w roku liturgicznym. Trwa on 40 dni na pamiątkę tego, jak Mojżesz przez 40 dni pościł przed otrzymaniem Bożych przykazań na Synaju. Święci Ojcowie zinterpretowali to jako zachętę dla nas, byśmy do przyjęcia Wcielonego Boga – Którego obecność w Starym Testamencie symbolizowały właśnie tablice Dekalogu – przygotowywali się właśnie przez taką samą długość czasu. Sześć niedziel ma symbolizować również niecałe sześć tysięcy lat przygotowań Narodu Wybranego – a za tym całej ludzkości – do przyjścia na świat Chrystusa. Z racji tego, że 40 dni przed Bożym Narodzeniem wypada 15 listopada, a dzień wcześniej przypada pamięć apostoła Filipa, w tradycji wschodniosłowiańskiej post ten nazywa się właśnie „filipowym”. W pozostałych tradycjach określa się go najczęściej mianem „Postu Bożonarodzeniowego”, choć w świecie anglojęzycznym popularnym jest także zachodnie sformułowanie „Adwent”.
Z kolei datę samego święta Bożego Narodzenia wyznaczono na dzień przesilenia słonecznego, by kult pogański łagodnie zastąpić chrześcijańskim, jako dzień narodzin „Słońca Sprawiedliwości”, tj. Chrystusa.
W Cerkwiach tradycji bizantyjskiej początek tego postu pod względem liturgicznym prawie w ogóle nie jest zaakcentowany – kolejne zmiany w nabożeństwach pojawiają się wraz ze zbliżaniem się święta Bożego Narodzenia, co obrazuje stopniowe przekazywanie Izraelowi Bożego Objawienia.
Pierwszą zmianą liturgiczną – jednakże nie praktykowaną wszędzie – jest zastąpienie na Jutrzni dni powszednich (czyli od poniedziałku do piątku włącznie) hymnu „Bóg i Pan, i objawił się nam” śpiewem „alleluja” z wersetami „Od godzin nocnych duch mój czuwa przed Tobą, Boże”, a psalmy i stichery są recytowane, miast śpiewane. Również bywa czytana wielkopostna modlitwa św. Efrema Syryjczyka z pokłonami.
Jednakże pierwszym zwiastunem Narodzin Chrystusa jest śpiew katabasji (tj. zwrotki na koniec każdej kolejnej z ośmiu pieśni danego kanonu) Bożego Narodzenia na Jutrzni święta wprowadzenia Bogurodzicy do Świątyni (21 listopada) – od tego momentu słowa „Chrystus się rodzi, wysławiajcie! Chrystus z niebios, spotykajcie!”, towarzyszą wiernym aż do oddania (zakończenia) święta Bożego Narodzenia; jednakże pełny kanon tego święta rozbrzmiewa oczywiście dopiero w Bożoronarodzeniową Noc i następujące potem świąteczne dni. Śpiew tych słów przed samym Świętem ma zachęcić wiernych do odpowiedniego przygotowania się do spotkania z Chrystusem zstępującego do nas z Niebios na Ziemię poprzez post, modlitwę i święte sakramenty.
W niektórych tradycjach (m. in. grecka i arabska) od dnia po zakończeniu okresu święta wprowadzenia Bogurodzicy do Świątyni, czyli 26 listopada, codziennie śpiewa się kontakion przedświęcia Bożego Narodzenia „Dziś Dziewica podąża do groty zrodzić niewypowiedzianie wieczne Słowo”.
Ponadto w każde ważniejsze święto okresu Postu Filipowego śpiewane są odpowiednie hymny przybliżające wiernych do tajemnicy Betlejem. Do tych dni zaliczają się m. in. święta apostoła Andrzeja (30 listopada), św. Barbary i św. Jana Damasceńskiego (4 grudnia), św. Mikołaja (6 grudnia), święto poczęcia Bogurodzicy (9 grudnia), św. Spirydona (12 grudnia) – w zależności od tradycji, ilość tych tekstów oraz to, w jakie dni dokładnie są czytane, może się różnić. W ciągu tych 40 dni przypadają także wspomnienia różnych proroków starotestamentowych, którzy przygotowywali ludzkość do przyjścia Mesjasza (Abdiasz - 19 listopada, Naum - 1 grudnia, Habakuk - 2 grudnia, Sofoniasz - 3 grudnia, prorokini Anna-matka proroka Samuela - 9 grudnia, Aggeusz - 16 grudnia, Daniel i Trzej Młodzieńcy - 17 grudnia).
Szczególne są także dwie niedziele przed Bożym Narodzeniem: Niedziela Praojców i Niedziela Ojców. Mają one specjalne hymny oraz czytania z Pisma Świętego.
Ostatni tydzień przed Świętami to nie tylko czas jeszcze bardziej zaostrzonego postu (kiedy nie można spożywać nie tylko mięsa i nabiału, jak we wcześniejsze dni, lecz nawet i ryby, do tego liczba posiłków jest ograniczona), ale też zmiany struktury nabożeństw, które treścią i formą odwołują się nie tylko do samego Bożego Narodzenia i Chrztu Pańskiego w rzece Jordan, lecz także juz Wielkiego Tygodnia, albowiem Święta te są nazywane „Zimową Paschą”, i wyróżniają się spośród innych dwunastu wielkich świąt.
Tradycje Cerkwi lokalnych oraz pobożność ludowa wykształciły również specjalne nabożeństwa i obyczaje, jak np. regularne czytanie paraklesis (tj. kanonu modlitewnego) do Bogurodzicy, albo też wersji specjalnie przygotowanej na Post Bożonarodzeniowy, a także czterdzieści codziennych Liturgii, w trakcie których wierni mogą się wzmocnić poprzez przyjęcie Eucharystii, a świat uświęcić dzięki szczególnym modlitwom za niego. W Serbii ponadto aż trzy ostatnie niedziele przed Bożym Narodzeniem mają szczególny charakter, i każda z nich skupia się na innym członku rodziny (dziecko-matka-ojciec). Niektóre narody i grupy etniczne wytworzyły również kolędy nie tylko na czas dwunastu świątecznych dni od Bożego Narodzenia do Objawienia Pańskiego włącznie, lecz także i na święta przypadające w okresie Postu Bożonarodzeniowego, jak np. na dzień apostoła Andrzeja (zwłaszcza w Rumunii), św. Barbary czy św. Mikołaja.
W tradycjach innych od bizantyjskiej porządek niedziel, nabożeństw i hymnografia różnią się dość znacznie.
Betlejem, przygotuj się!
Uczyń gotowym żłób,
a grota niech przyjmuje.
Albowiem Prawda już nadeszła, a cień już odszedł…
(stichera przygotowawcza na wieczerni św. Mikołaja, przytoczona po arabsku na zdjęciu)