Zostań przyjacielem cerkiew.pl
Piatieńka, czyli Dziesiąty Piątek na Świętej Górze Grabarce
28 czerwca 2025
Tradycja prawosławna w Rzeczypospolitej jest wyjątkowa, bowiem kształtowała się na styku cywilizacji wschodniej i zachodniej. Przez stulecia wzajemnych wpływów powstała kultura, która różni się od prawosławia w innych częściach świata - jest po prostu nasza, związana z historią i mentalnością ludności prawosławnej zamieszkującej Rzeczpospolitą. W polskiej prawosławnej tradycji liturgicznej zachowały się elementy, jakich nie znajdziemy w innych Kościołach prawosławnych. Przykładem tego może być lokalne święto, które na trwałe wyryło się w sercach ludności zamieszkującej Podlasie, zwane “Piatieńką” lub “Dziesiątym Piątkiem”.
Święto to swoją nazwę zawdzięcza temu, że obchodzone jest zawsze w dziesiąty piątek po Wielkanocy. Tego dnia nasi przodkowie już w XVIII wieku zaczęli wspominać Matkę Bożą i Jej cierpienia, jakie przeżywała przy krzyżu Chrystusowym, stąd pierwotna nazwa tego święta brzmiała: “Wspomnienie męki Przenajświętszej Bogurodzicy, jaką przeżywała podczas męki Chrystusa”. Święto „Piatieńki” do dziś uroczyście obchodzone jest w wielu miejscach – to Św. Góra Grabarka, Boćki, Rajsk, Piatieńka pod Michałowem, Wasilków i ine miejsca.
W starych księgach liturgicznych można znaleźć fragmenty nabożeństwa tego święta. Specjalnie na tę okazję ułożono troparion, kondakion, wybrano adekwatne do tematyki czytanie ewangeliczne (J 19, 25-27), a zamiast lekcji apostolskiej czytano fragment z Księgi Judyty (13, 17-20). Wszystkie te teksty nawiązują do cierpienia Matki Bożej przy Krzyżu Chrystusa. Szczególnie ładną treść zawiera troparion:
Z uczniem umiłowanym Matka Dziewica, stojąc pod Krzyżem i nie mogąc patrzeć jak zrodzony z niej zawisa na Krzyżu, wołała wspólnym głosem: Jakże cierpisz Ty, Który z natury nie możesz doznawać cierpienia? Wychwalam Twą Synu mój, niewysłowioną dobroć, która przewyższa wszelki rozum!
W tym roku na Świętej Górze Grabarce „Piatieńkę” obchodzono w piątek 27 czerwca. W przededniu święta w cerkwi Przemienienia Pańskiego przed Iwierską ikoną Matki Bożej odprawiono całonocne czuwanie oraz akatyst do Bogurodzicy. W dniu święta uroczystości rozpoczęły się od poświęcenia wody, po czym odprawiona została świąteczna liturgia, którą celebrował proboszcz parafii pw. św. Mikołaja w Drohiczynie ks. mitrat Eugeniusz Zabrocki w asyście duchownych z dekanatu siemiatyckiego. Po liturgii miała miejsce procesja wokół cerkwi, podczas której poświęcono zioła i wianki z kwiatów licznie przyniesione tego dnia przez wiernych do świątyni. Po zakończeniu modlitwy ze słowem do wiernych zwrócił się ks. Eugeniusz Zabrocki, zwracając uwagę na rolę Bogurodzicy w życiu duchowym chrześcijanina, jej matczyną bliskość i niezawodność jej wstawiennictwa przed Jezusem Chrystusem.
Święto to świadczy o historii prawosławia w Rzeczpospolitej, o trudnych losach naszej wiary i nas samych, a z drugiej strony jest najlepszym przykładem naszych lokalnych tradycji i pobożności. Niesie ze sobą także interesującą treść emocjonalną - w cierpieniu Matki Bożej każdy człowiek widzi swój własny krzyż życiowy i swoje cierpienie z powodu troski o dzieci, pracę, relacje z ludźmi i Bogiem.
Kondakion, ton 4
Widząc Ciebie Jezu Władco do Krzyża przybitego i dobrowolnie przyjmującego cierpienie, Dziewica i Matka Twoja wołała: O biada mi najsłodsze Dziecię! Dlaczego niesprawiedliwie cierpisz męki? Ty, Który uleczyłeś niemoc ludzką i wszystkich wybawiłeś od zepsucia swoim miłosierdziem.
protodiakon Łukasz Leonkiewicz
zdjęcia: s. Agnieszka
Święto to swoją nazwę zawdzięcza temu, że obchodzone jest zawsze w dziesiąty piątek po Wielkanocy. Tego dnia nasi przodkowie już w XVIII wieku zaczęli wspominać Matkę Bożą i Jej cierpienia, jakie przeżywała przy krzyżu Chrystusowym, stąd pierwotna nazwa tego święta brzmiała: “Wspomnienie męki Przenajświętszej Bogurodzicy, jaką przeżywała podczas męki Chrystusa”. Święto „Piatieńki” do dziś uroczyście obchodzone jest w wielu miejscach – to Św. Góra Grabarka, Boćki, Rajsk, Piatieńka pod Michałowem, Wasilków i ine miejsca.
W starych księgach liturgicznych można znaleźć fragmenty nabożeństwa tego święta. Specjalnie na tę okazję ułożono troparion, kondakion, wybrano adekwatne do tematyki czytanie ewangeliczne (J 19, 25-27), a zamiast lekcji apostolskiej czytano fragment z Księgi Judyty (13, 17-20). Wszystkie te teksty nawiązują do cierpienia Matki Bożej przy Krzyżu Chrystusa. Szczególnie ładną treść zawiera troparion:
Z uczniem umiłowanym Matka Dziewica, stojąc pod Krzyżem i nie mogąc patrzeć jak zrodzony z niej zawisa na Krzyżu, wołała wspólnym głosem: Jakże cierpisz Ty, Który z natury nie możesz doznawać cierpienia? Wychwalam Twą Synu mój, niewysłowioną dobroć, która przewyższa wszelki rozum!
W tym roku na Świętej Górze Grabarce „Piatieńkę” obchodzono w piątek 27 czerwca. W przededniu święta w cerkwi Przemienienia Pańskiego przed Iwierską ikoną Matki Bożej odprawiono całonocne czuwanie oraz akatyst do Bogurodzicy. W dniu święta uroczystości rozpoczęły się od poświęcenia wody, po czym odprawiona została świąteczna liturgia, którą celebrował proboszcz parafii pw. św. Mikołaja w Drohiczynie ks. mitrat Eugeniusz Zabrocki w asyście duchownych z dekanatu siemiatyckiego. Po liturgii miała miejsce procesja wokół cerkwi, podczas której poświęcono zioła i wianki z kwiatów licznie przyniesione tego dnia przez wiernych do świątyni. Po zakończeniu modlitwy ze słowem do wiernych zwrócił się ks. Eugeniusz Zabrocki, zwracając uwagę na rolę Bogurodzicy w życiu duchowym chrześcijanina, jej matczyną bliskość i niezawodność jej wstawiennictwa przed Jezusem Chrystusem.
Święto to świadczy o historii prawosławia w Rzeczpospolitej, o trudnych losach naszej wiary i nas samych, a z drugiej strony jest najlepszym przykładem naszych lokalnych tradycji i pobożności. Niesie ze sobą także interesującą treść emocjonalną - w cierpieniu Matki Bożej każdy człowiek widzi swój własny krzyż życiowy i swoje cierpienie z powodu troski o dzieci, pracę, relacje z ludźmi i Bogiem.
Kondakion, ton 4
Widząc Ciebie Jezu Władco do Krzyża przybitego i dobrowolnie przyjmującego cierpienie, Dziewica i Matka Twoja wołała: O biada mi najsłodsze Dziecię! Dlaczego niesprawiedliwie cierpisz męki? Ty, Który uleczyłeś niemoc ludzką i wszystkich wybawiłeś od zepsucia swoim miłosierdziem.
protodiakon Łukasz Leonkiewicz
zdjęcia: s. Agnieszka
