Zostań przyjacielem cerkiew.pl
2 minuty z Ojcami: relacje ośmiu wad
22 września 2023
W nauczaniu Ojców Pustyni pojawia się głęboka analiza źródła i niszczącego działania grzechu w duszy człowieka. Abba Serapion tak streszcza relacje zachodzące pomiędzy ośmioma wadami głównymi:
Chociaż różne są przyczyny powstawania ośmiu wad i różny sposób ich realizacji, to jednak sześć pierwszych, tzn. łakomstwo, nieczystość, chciwość, gniew, smutek i lenistwo tworzy pewien rodzaj pokrewieństwa i pewien łańcuch, w którym nadmiar jednej wady wywołuje następną. W taki sposób nieumiarkowanie w jedzeniu wywołuje nieczystość, nieczystość – chciwość, z chciwości rodzi się gniew, z gniewu – smutek, a ze smutku – lenistwo. Z tego powodu przeciw wszystkim wymienionym sześciu wadom walczymy zawsze w ten sam sposób, tzn. bój przeciw konkretnej wadzie rozpoczynamy od tej, która ją poprzedza.
Wysokie, rozrośnięte i szkodliwe drzewo łatwiej bowiem uschnie, gdy obnażymy i obetniemy korzenie, na których się opiera. Z przykrą wilgocią również łatwo możemy sobie poradzić, jeśli dokładnie zatkamy źródło i szczeliny, z których wydobywa się woda. Tak samo też, aby zwyciężyć lenistwo, trzeba najpierw pokonać smutek; aby się pozbyć smutku – opanować gniew; aby ugasić gniew – zdeptać chciwość; aby wykorzenić chciwość – poskromić nieczystość; aby wyniszczyć nieczystość, należy najpierw ukrócić wadę łakomstwa.
Dwie ostatnie wady, tzn. próżność i pycha, połączone są między sobą podobnie jak sześć poprzednich; wzmocnienie jednej staje się początkiem drugiej, nadmiar próżności rodzi więc pychę. Od pozostałych różnią się jednak tym, że nie łączą się z nimi w jeden łańcuch, tzn. nie powstają w wyniku rozwoju tamtych. Przeciwnie, wybuchają dopiero wtedy, gdy tamte zostaną wykorzenione. Mówiąc jeszcze inaczej, najbardziej żywo kiełkują i rosną, gdy pierwsze sześć wad obumiera.
W zupełnie inny sposób od poprzednich wypuszczają też na nas swój atak. Każdej z sześciu wad ulegamy wtedy, gdy poddaliśmy się jej poprzedniczce. W przypadku próżności i pychy jest inaczej; zagrożenie z ich strony istnieje nawet wtedy, gdy zwyciężamy. Powiem więcej, największe niebezpieczeństwo grozi nam właśnie w chwilach sukcesu.
W obydwu jednak grupach, jak już mówiłem, wzrost wady poprzedzającej wywołuje następną, a osłabienie poprzedniej zanik tej, która jest po niej. Aby uwolnić się od pychy, musimy więc zdusić próżność. Zawsze bowiem jest tak, że po zwyciężeniu pierwszej ucisza się i bez większego wysiłku usycha – druga.
Oprócz omówionych wcześniej relacji pomiędzy ośmioma wadami dodatkowo jeszcze możemy podzielić je na cztery pary. Mamy więc łakomstwo, które zawiera ścisłe przymierze z nieczystością, chciwość – wiążącą się poufale z gniewem, smutek, który brata się z lenistwem, i próżność, która łączy się z pychą.
Wysokie, rozrośnięte i szkodliwe drzewo łatwiej bowiem uschnie, gdy obnażymy i obetniemy korzenie, na których się opiera. Z przykrą wilgocią również łatwo możemy sobie poradzić, jeśli dokładnie zatkamy źródło i szczeliny, z których wydobywa się woda. Tak samo też, aby zwyciężyć lenistwo, trzeba najpierw pokonać smutek; aby się pozbyć smutku – opanować gniew; aby ugasić gniew – zdeptać chciwość; aby wykorzenić chciwość – poskromić nieczystość; aby wyniszczyć nieczystość, należy najpierw ukrócić wadę łakomstwa.
Dwie ostatnie wady, tzn. próżność i pycha, połączone są między sobą podobnie jak sześć poprzednich; wzmocnienie jednej staje się początkiem drugiej, nadmiar próżności rodzi więc pychę. Od pozostałych różnią się jednak tym, że nie łączą się z nimi w jeden łańcuch, tzn. nie powstają w wyniku rozwoju tamtych. Przeciwnie, wybuchają dopiero wtedy, gdy tamte zostaną wykorzenione. Mówiąc jeszcze inaczej, najbardziej żywo kiełkują i rosną, gdy pierwsze sześć wad obumiera.
W zupełnie inny sposób od poprzednich wypuszczają też na nas swój atak. Każdej z sześciu wad ulegamy wtedy, gdy poddaliśmy się jej poprzedniczce. W przypadku próżności i pychy jest inaczej; zagrożenie z ich strony istnieje nawet wtedy, gdy zwyciężamy. Powiem więcej, największe niebezpieczeństwo grozi nam właśnie w chwilach sukcesu.
W obydwu jednak grupach, jak już mówiłem, wzrost wady poprzedzającej wywołuje następną, a osłabienie poprzedniej zanik tej, która jest po niej. Aby uwolnić się od pychy, musimy więc zdusić próżność. Zawsze bowiem jest tak, że po zwyciężeniu pierwszej ucisza się i bez większego wysiłku usycha – druga.
Oprócz omówionych wcześniej relacji pomiędzy ośmioma wadami dodatkowo jeszcze możemy podzielić je na cztery pary. Mamy więc łakomstwo, które zawiera ścisłe przymierze z nieczystością, chciwość – wiążącą się poufale z gniewem, smutek, który brata się z lenistwem, i próżność, która łączy się z pychą.
Fragment pochodzi z książki: Jan Kasjan, Rozmowy z Ojcami. Tom 1, Rozmowy I-X, przek. i oprac. ks. Arkadiusz Nocoń, Wydawnictwo Benedyktynów TYNIEC, Kraków 2007, s. 198-199.
Wstęp i wybór tekstu: Jakub Oniszczuk