Zostań przyjacielem cerkiew.pl
Nowy Rok
o. Stephen De Young (tłum. Jakub Oniszczuk), 13 marca 2023
W starożytnym świecie różne kalendarze były używane przez różne narody do organizowania czasu w święty sposób. Wytworzyło to różne daty rozpoczęcia cyklu rocznego, lata o różnej długości i często, podobnie jak w przypadku współczesnego roku przestępnego, dodatkowe dni wstawiane na potrzeby korekty. W starożytnym Izraelu, aż do okresu Drugiej Świątyni, istniały dwa nakładające się na siebie kalendarze, opisane w Torze, jak również stosowane w praktyce ludzi tej epoki. Oba kalendarze mają różne początki swojego rocznego cyklu. Zasadniczo nasi praojcowie mieli dwa różne dni noworoczne. Oba te dni znajdują odzwierciedlenie w życiu Kościoła prawosławnego, choć są obchodzne w odmienny sposób.
Starożytny Izrael miał zarówno kalendarz liturgiczny lub rytualny, jak i starszy kalendarz agrarny. Kalendarz liturgiczny, przynajmniej w szerokim zakresie, jest prawdopodobnie bardziej znany współczesnym chrześcijanom. Dzieli roczny cykl na podstawie rytualnych obrzędów i świąt, które same w sobie reprezentują udział w życiu Izraela w ogóle, a w szczególności w jego najwcześniejszej historii. Wiele można powiedzieć o każdym święcie w tym kalendarzu, ale ogólnie rzecz biorąc, coroczne święta wprowadzały uczestników bezpośrednio do wydarzeń historycznych, umieszczając ich w historii Izraela i utwierdzając ich tożsamość. Początek tego kalendarza jest ustanowiony w Torze od pierwszego wydarzenia inaugurującego narodzenie Izraela jako nowego narodu należącego do Jahwe, czyli od święta Paschy. Rytualny udział w tym wydarzeniu jest tak ważny, że jego ramy i miejsce w kalendarzu są opisane w Piśmie jeszcze przed samym wydarzeniem. "Miesiąc ten będzie dla was początkiem miesięcy, będzie pierwszym miesiącem roku!” [Wj 12,3]. Ten miesiąc jest miesiącem Nisan. Datowanie wszystkich świąt w kalendarzu rytualnym opiera się na datowaniu Paschy. W judaizmie rabinicznym odniesienia do tego kalendarza są czasami skracane do „lat Nisan”.
Ten cykl kalendarzowy znajduje swoje wypełnienie w głównych elementach prawosławnego kalendarza liturgicznego, które są datowane wokół Paschy jako święta świąt. Obejmuje to nie tylko cykl wielkopostny i Wielki Tydzień, ale także święto Pięćdziesiątnicy. Ponadto znaczna część następnego cyklu liturgicznego, zwłaszcza cyklu czytań, jest numerowana na podstawie dni i tygodni następujących po Zesłaniu Ducha Świętego. Cykl świąt od Paschy do Pięćdziesiątnicy odzwierciedla cykl od Paschy do Pięćdziesiątnicy w starożytnym kalendarzu Izraela. Chociaż stanowią wypełnienie tych świąt i wydarzeń, które upamiętniają, pełnią one tę samą funkcję w doprowadzeniu wiernych do bezpośredniego udziału w samych wydarzeniach.
Chociaż Pascha jest prawdopodobnie najbardziej znanym izraelskim świętem dla współczesnych ludzi, zapytani o „żydowski Nowy Rok”, większość nie pomyśli o miesiącu Nisan lub Passze, ale raczej o Rosz Haszana. Sam Rosz Haszana oznacza pierwszy lub początek (dosłownie „głowa”) roku. Jego data jest ruchoma w stosunku do współczesnego kalendarza państwowego, ale zazwyczaj przypada we wrześniu. Jego data kalendarzowa, Tiszri 1, jest mniej więcej sześć miesięcy po Passze, ale reprezentuje niezależną i wcześniejszą tradycję kalendarzową. Podobnie jak większość wczesnych kalendarzy starożytnego Bliskiego Wschodu, w tym Egiptu, opiera się na cyklu rolniczym, który rozpoczyna się od zbiorów, do których przystępowano we wrześniu. Rytuały mające na celu zapewnienie pomyślnych zbiorów naturalnie oscylują wokół okresu bezpośrednio przed rozpoczęciem tych zbiorów. To, że kalendarz ten jest starszy niż już opisany kalendarz rytualny, jest wielokrotnie wspominane w Piśmie Świętym, zwłaszcza w Księdze Wyjścia [Wj 23,14-16], która stwierdza, że Święto Namiotów odbywa się pod koniec roku (sierpień/wrzesień). Ten tekst w Księdze Wyjścia opisuje cykl trzech świąt, Przaśników, Pierwocin i Namiotów, jako świąteczny cykl kalendarza liturgicznego. Księga Kapłańska powtarza ten cykl [Kpł 23,2-22], ale następnie opisuje cykl świąt, w tym na przykład Dzień Pojednania, który zaczyna się od Rosz Haszana [Kpł 23,23-25].
Tiszri 1 jako początek roku nabrał dodatkowego znaczenia poprzez inne wydarzenia i osobistości związane z tym dniem. Niektóre z tych powiązań są zawarte w Piśmie Świętym, inne powstają w późniejszej tradycji. To w miesiącu Tiszri Arka Noego spoczęła na Gorze Ararat [Rdz 8,4]. Opierając się na danych o wieku Noego w różnych punktach narracji stwierdzono, że Noe urodził się pierwszego dnia Tiszri. Tradycja ta posłużyła do połączenia proroctwa podanego przy narodzinach Noego [Rdz 5,29] o odpoczynku i wyzwoleniu od przekleństwa Adama z początkiem nowego roku. To następnie, w okresie Judaizmu Drugiej Świątyni, nadało historii Noego eschatologiczny charakter. Obietnica dana Noemu mówi, że bieg lat będzie trwał aż do końca tego wieku [Rdz 8,21-22]. Tak więc koniec wieku został pomyślany równolegle do dni Noego przed potopem [por. Mt 24,37; Łk 17,26; 1 P 3,20]. Rosz ha-Szana jest znane, począwszy od Księgi Kapłańskiej, jako Święto Trąbek, ponieważ nowy rok rozpoczął się serią trąbienia. Podobnie św. Paweł widzi początek przyszłego wieku jako rozpoczynający się w taki sam sposób [1 Kor 15,52; 1 Tes 4,16; por. Mt 24,31].
Towarzyszył temu związek Tiszri 1 z szóstym dniem stworzenia, dniem, w którym została stworzona ludzkość. Tiszri 1 jest również datą, w której Dawid został koronowany na króla Judy [2 Sm 2,11]. Tradycyjnie, od czasów Salomona, stało się to datą, w której wszyscy kolejni królowie Judy byli koronowani. Nowy rok zatem związał się zarówno z nowym stworzeniem, jak i z początkiem ery mesjańskiej. W swojej Apokalipsie św. Jan przedstawia koronację Chrystusa jako króla i odzyskanie przez Niego władzy nad ziemią w serii nakładających się cykli. W pierwszym z nich, Baranek siedzący na tronie otwiera pieczęcie [Ap 6]. W drugim cyklu siedmiu świętych archaniołów, którzy stoją przed tronem, otrzymuje trąby [Ap 8,2], aby brzmiały kolejno. Pierwsze sześć trąb przynosi gniew i porażkę wrogów Chrystusa. Brzmienie siódmej trąby dopełni tajemnicy Chrystusa, jak to zostało zapowiedziane przez proroków [Ap 10,7]. Jej dźwięk ogłosi intronizację Chrystusa i jego wieczne panowanie jako mesjańskiego króla i Boga [Ap 11,15].
Podobnie jak w starożytnej praktyce Izraelitów i Judaizmu Drugiej Świątyni, istnieje drugi cykl w kalendarzu Kościoła Prawosławnego, który rozpoczyna się we wrześniu, 1 września. Ten kościelny nowy rok jest początkiem oddzielnego cyklu stałych świąt. Te święta obejmują na przykład te, które otaczają życie Theotokos i św. Jana Poprzednika, które rozpoczynają się we wrześniu i kończą w sierpniu. Przypadające 1 września święto Indyktionu również zostało związane z poszczególnymi postaciami i wydarzeniami. Ewangelia Łukasza [Łk 4,16-22] opisuje początek publicznej służby Chrystusa w synagodze w Nazarecie. Chrystus czyta grecki tekst Izajasza [Iz 61,1-2], który identyfikuje mówcę jako „namaszczonego”, Mesjasza, a następnie głosi, że to Pismo właśnie się wypełniło. Nowy rok jest zatem związany z publicznym utożsamieniem się Jezusa z Chrystusem i jesto początkiem „roku Łaski Pańskiej”, wieku mesjańskiego.
1 września to także święto Jozuego, syna Nuna. Ten związek Jezusa i Jego służby z Jego starożytnym imiennikiem jest objawieniem charakteru Jego życia i służby. Jozue jest postacią, która po rozdzieleniu wód i przekroczeniu Jordanu toczyła wojnę z duchowymi wrogami Jahwe, Boga Izraela, których ucieleśnieniem były klany gigantów, które zdominowały ziemię Kanaan. To połączenie wyjaśnia, jak ważne miejsce egzorcyzmy duchów nieczystych, związanych z tymi gigantami, miały w służbie Chrystusa. Wykorzenienie klanów gigantów zostało zakończone przez Dawida w jego wstąpieniu na tron jako namaszczony król. Celebracja Indyktionu stanowi nie tylko udział w ziemskiej posłudze Chrystusa, historii pokonania i upokorzenia złych mocy, które zniewoliły ludzkość przez grzech i śmierć [Kol 2,15], ale także w Jego intronizacji nad stworzeniem poprzez Jego wniebowstąpienie i w ustanowieniu Jego królestwa. Jest to antycypacja chwalebnego pojawienia się Chrystusa z dźwiękiem ostatniej trąby i przyjścia Jego królestwa w mocy.
Sama więc Ewangelia, tożsamość Jezusa Chrystusa, Jego misja, Jego zwycięska intronizacja i wielki dzień Jego drugiego przyjścia są wbudowane w przeplatające się kalendarze świąteczne starożytnego Izraela, Judaizmu okresu Drugiej Świątyni i również Kościoła Prawosławnego. Czas ma strukturę nie dzięki konstrukcjom matematycznym czy ziemskim mocom, ale dzięki samej Prawdzie, wokół której ujawnia się jego cel i znaczenie.
o. Stephen De Young (tłum. Jakub Oniszczuk)
za: The Whole Counsel Blog
fotografia: Paweł Turczyński / cerkiew.pl /
Starożytny Izrael miał zarówno kalendarz liturgiczny lub rytualny, jak i starszy kalendarz agrarny. Kalendarz liturgiczny, przynajmniej w szerokim zakresie, jest prawdopodobnie bardziej znany współczesnym chrześcijanom. Dzieli roczny cykl na podstawie rytualnych obrzędów i świąt, które same w sobie reprezentują udział w życiu Izraela w ogóle, a w szczególności w jego najwcześniejszej historii. Wiele można powiedzieć o każdym święcie w tym kalendarzu, ale ogólnie rzecz biorąc, coroczne święta wprowadzały uczestników bezpośrednio do wydarzeń historycznych, umieszczając ich w historii Izraela i utwierdzając ich tożsamość. Początek tego kalendarza jest ustanowiony w Torze od pierwszego wydarzenia inaugurującego narodzenie Izraela jako nowego narodu należącego do Jahwe, czyli od święta Paschy. Rytualny udział w tym wydarzeniu jest tak ważny, że jego ramy i miejsce w kalendarzu są opisane w Piśmie jeszcze przed samym wydarzeniem. "Miesiąc ten będzie dla was początkiem miesięcy, będzie pierwszym miesiącem roku!” [Wj 12,3]. Ten miesiąc jest miesiącem Nisan. Datowanie wszystkich świąt w kalendarzu rytualnym opiera się na datowaniu Paschy. W judaizmie rabinicznym odniesienia do tego kalendarza są czasami skracane do „lat Nisan”.
Ten cykl kalendarzowy znajduje swoje wypełnienie w głównych elementach prawosławnego kalendarza liturgicznego, które są datowane wokół Paschy jako święta świąt. Obejmuje to nie tylko cykl wielkopostny i Wielki Tydzień, ale także święto Pięćdziesiątnicy. Ponadto znaczna część następnego cyklu liturgicznego, zwłaszcza cyklu czytań, jest numerowana na podstawie dni i tygodni następujących po Zesłaniu Ducha Świętego. Cykl świąt od Paschy do Pięćdziesiątnicy odzwierciedla cykl od Paschy do Pięćdziesiątnicy w starożytnym kalendarzu Izraela. Chociaż stanowią wypełnienie tych świąt i wydarzeń, które upamiętniają, pełnią one tę samą funkcję w doprowadzeniu wiernych do bezpośredniego udziału w samych wydarzeniach.
Chociaż Pascha jest prawdopodobnie najbardziej znanym izraelskim świętem dla współczesnych ludzi, zapytani o „żydowski Nowy Rok”, większość nie pomyśli o miesiącu Nisan lub Passze, ale raczej o Rosz Haszana. Sam Rosz Haszana oznacza pierwszy lub początek (dosłownie „głowa”) roku. Jego data jest ruchoma w stosunku do współczesnego kalendarza państwowego, ale zazwyczaj przypada we wrześniu. Jego data kalendarzowa, Tiszri 1, jest mniej więcej sześć miesięcy po Passze, ale reprezentuje niezależną i wcześniejszą tradycję kalendarzową. Podobnie jak większość wczesnych kalendarzy starożytnego Bliskiego Wschodu, w tym Egiptu, opiera się na cyklu rolniczym, który rozpoczyna się od zbiorów, do których przystępowano we wrześniu. Rytuały mające na celu zapewnienie pomyślnych zbiorów naturalnie oscylują wokół okresu bezpośrednio przed rozpoczęciem tych zbiorów. To, że kalendarz ten jest starszy niż już opisany kalendarz rytualny, jest wielokrotnie wspominane w Piśmie Świętym, zwłaszcza w Księdze Wyjścia [Wj 23,14-16], która stwierdza, że Święto Namiotów odbywa się pod koniec roku (sierpień/wrzesień). Ten tekst w Księdze Wyjścia opisuje cykl trzech świąt, Przaśników, Pierwocin i Namiotów, jako świąteczny cykl kalendarza liturgicznego. Księga Kapłańska powtarza ten cykl [Kpł 23,2-22], ale następnie opisuje cykl świąt, w tym na przykład Dzień Pojednania, który zaczyna się od Rosz Haszana [Kpł 23,23-25].
Tiszri 1 jako początek roku nabrał dodatkowego znaczenia poprzez inne wydarzenia i osobistości związane z tym dniem. Niektóre z tych powiązań są zawarte w Piśmie Świętym, inne powstają w późniejszej tradycji. To w miesiącu Tiszri Arka Noego spoczęła na Gorze Ararat [Rdz 8,4]. Opierając się na danych o wieku Noego w różnych punktach narracji stwierdzono, że Noe urodził się pierwszego dnia Tiszri. Tradycja ta posłużyła do połączenia proroctwa podanego przy narodzinach Noego [Rdz 5,29] o odpoczynku i wyzwoleniu od przekleństwa Adama z początkiem nowego roku. To następnie, w okresie Judaizmu Drugiej Świątyni, nadało historii Noego eschatologiczny charakter. Obietnica dana Noemu mówi, że bieg lat będzie trwał aż do końca tego wieku [Rdz 8,21-22]. Tak więc koniec wieku został pomyślany równolegle do dni Noego przed potopem [por. Mt 24,37; Łk 17,26; 1 P 3,20]. Rosz ha-Szana jest znane, począwszy od Księgi Kapłańskiej, jako Święto Trąbek, ponieważ nowy rok rozpoczął się serią trąbienia. Podobnie św. Paweł widzi początek przyszłego wieku jako rozpoczynający się w taki sam sposób [1 Kor 15,52; 1 Tes 4,16; por. Mt 24,31].
Towarzyszył temu związek Tiszri 1 z szóstym dniem stworzenia, dniem, w którym została stworzona ludzkość. Tiszri 1 jest również datą, w której Dawid został koronowany na króla Judy [2 Sm 2,11]. Tradycyjnie, od czasów Salomona, stało się to datą, w której wszyscy kolejni królowie Judy byli koronowani. Nowy rok zatem związał się zarówno z nowym stworzeniem, jak i z początkiem ery mesjańskiej. W swojej Apokalipsie św. Jan przedstawia koronację Chrystusa jako króla i odzyskanie przez Niego władzy nad ziemią w serii nakładających się cykli. W pierwszym z nich, Baranek siedzący na tronie otwiera pieczęcie [Ap 6]. W drugim cyklu siedmiu świętych archaniołów, którzy stoją przed tronem, otrzymuje trąby [Ap 8,2], aby brzmiały kolejno. Pierwsze sześć trąb przynosi gniew i porażkę wrogów Chrystusa. Brzmienie siódmej trąby dopełni tajemnicy Chrystusa, jak to zostało zapowiedziane przez proroków [Ap 10,7]. Jej dźwięk ogłosi intronizację Chrystusa i jego wieczne panowanie jako mesjańskiego króla i Boga [Ap 11,15].
Podobnie jak w starożytnej praktyce Izraelitów i Judaizmu Drugiej Świątyni, istnieje drugi cykl w kalendarzu Kościoła Prawosławnego, który rozpoczyna się we wrześniu, 1 września. Ten kościelny nowy rok jest początkiem oddzielnego cyklu stałych świąt. Te święta obejmują na przykład te, które otaczają życie Theotokos i św. Jana Poprzednika, które rozpoczynają się we wrześniu i kończą w sierpniu. Przypadające 1 września święto Indyktionu również zostało związane z poszczególnymi postaciami i wydarzeniami. Ewangelia Łukasza [Łk 4,16-22] opisuje początek publicznej służby Chrystusa w synagodze w Nazarecie. Chrystus czyta grecki tekst Izajasza [Iz 61,1-2], który identyfikuje mówcę jako „namaszczonego”, Mesjasza, a następnie głosi, że to Pismo właśnie się wypełniło. Nowy rok jest zatem związany z publicznym utożsamieniem się Jezusa z Chrystusem i jesto początkiem „roku Łaski Pańskiej”, wieku mesjańskiego.
1 września to także święto Jozuego, syna Nuna. Ten związek Jezusa i Jego służby z Jego starożytnym imiennikiem jest objawieniem charakteru Jego życia i służby. Jozue jest postacią, która po rozdzieleniu wód i przekroczeniu Jordanu toczyła wojnę z duchowymi wrogami Jahwe, Boga Izraela, których ucieleśnieniem były klany gigantów, które zdominowały ziemię Kanaan. To połączenie wyjaśnia, jak ważne miejsce egzorcyzmy duchów nieczystych, związanych z tymi gigantami, miały w służbie Chrystusa. Wykorzenienie klanów gigantów zostało zakończone przez Dawida w jego wstąpieniu na tron jako namaszczony król. Celebracja Indyktionu stanowi nie tylko udział w ziemskiej posłudze Chrystusa, historii pokonania i upokorzenia złych mocy, które zniewoliły ludzkość przez grzech i śmierć [Kol 2,15], ale także w Jego intronizacji nad stworzeniem poprzez Jego wniebowstąpienie i w ustanowieniu Jego królestwa. Jest to antycypacja chwalebnego pojawienia się Chrystusa z dźwiękiem ostatniej trąby i przyjścia Jego królestwa w mocy.
Sama więc Ewangelia, tożsamość Jezusa Chrystusa, Jego misja, Jego zwycięska intronizacja i wielki dzień Jego drugiego przyjścia są wbudowane w przeplatające się kalendarze świąteczne starożytnego Izraela, Judaizmu okresu Drugiej Świątyni i również Kościoła Prawosławnego. Czas ma strukturę nie dzięki konstrukcjom matematycznym czy ziemskim mocom, ale dzięki samej Prawdzie, wokół której ujawnia się jego cel i znaczenie.
o. Stephen De Young (tłum. Jakub Oniszczuk)
za: The Whole Counsel Blog
fotografia: Paweł Turczyński / cerkiew.pl /