Zostań przyjacielem cerkiew.pl
Międzynarodowa Konferencja o unii brzeskiej w Lublinie
ks. prot. Jan Grajko, 31 października 2022
W dniach 28 – 29 października na Wydziale Politologii i Dziennikarstwa UMCS w Lublinie odbyła się Międzynarodowa Konferencja Naukowa pod hasłem „Unia brzeska, zwodnicza iluzja zjednoczenia chrześcijan Wschodu i Zachodu”.
Organizatorami spotkania byli: Prawosławna Diecezja Lubelsko-Chełmska, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie, Uniwersytet Preszowski (Słowacja), Lubelski Instytut Kultury Prawosławnej i Bractwo Młodzieży Prawosławnej Diecezji Lubelsko-Chełmskiej.
Dwudniowa konferencja została podzielona na 4 sesje tematyczne, w trakcie których wystąpili wykładowcy ośrodków uniwersyteckich z Polski (wśród nich hierarchowie PAKP), Stanów Zjednoczonych, Rumunii, Serbii, Słowacji i Ukrainy. W trakcie poszczególnych sesji udało się zaprezentować całe spektrum zagadnień natury teologicznej, kanonicznej, historycznej i społecznej, odnoszących się do problemu idei unii kościelnych oraz tej najistotniejszej z punktu widzenia prawosławia w Polsce – unii brzeskiej (1596 r). Istotnym, z punktu widzenia potencjalnego zarzutu o jednostronność, był udział teologów innych wyznań chrześcijańskich i profesorów uczelni świeckich. Z bardzo ciekawym wykładem pt. „Uniatyzm jako ekumeniczna metoda przeszłości w świetle dokumentów dialogu katolicko-prawosławnego na forum światowym” wystąpił przedstawiciel Kościoła rzymskokatolickiego ks. prof. dr hab. Zygfryd Glaeser. Inną płaszczyznę relacji międzywyznaniowych, tym razem luterańsko – prawosławnych w XVI – wiecznej Europie i Polsce, zaprezentował prof. ChAT, dr hab. Jerzy Sojka. Oba wystąpienia niewątpliwie wniosły do konferencji tak potrzebny w przypadku trudnych tematów, pierwiastek akademickiej wymiany poglądów bez narzucania swojego punktu widzenia.
Spośród zaprezentowanych faktów i opinii na szczególne podkreślenie zasługuje przekaz, który zdominował wystąpienia podsumowujące konferencję. Można go streścić do kilku zdań wypowiedzianych przez rektora Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej, arcybiskupa prof. dra hab. Jerzego (Pańkowskiego): „Wsłuchując się w referaty, które tutaj wybrzmiały, nie zauważyliśmy w żadnym z nich – a były to przecież prelekcje z różnych krajów, z różnych tradycji – żadnych pozytywnych aspektów wynikających z uniatyzmu, ze szczególnym uwzględnieniem unii brzeskiej. A więc nie była to tylko złudna iluzja (…) Mówiąc dziś o unii brzeskiej, mówimy o fakcie historycznym, który niestety krwawi; który przynosi również dzisiaj swoje kolejne, bardzo smutne rezultaty; który zamiast pomagać w dialogu ekumenicznym, stanowi poważną barierę w tym dialogu (…)."
Podobną refleksją podzielił się współgospodarz spotkania, arcybiskup lubelski i chełmski Abel. Oceniając bardzo pozytywnie dorobek dwudniowej konferencji, wyraził on przekonanie, że jeszcze niejednokrotnie będzie potrzeba, aby do tego tematu wracać. Taki swoisty powrót nastąpi już w przyszłym roku, gdy światło dzienne ujrzy publikacja, w której znajdą się wszystkie zaprezentowane wystąpienia.
Na zakończenie pierwszego dnia prelekcji w lubelskiej katedrze odbyło się wydarzenia kulturane, jakim był koncert muzyki cerkiewnej, w trakcie którego zaprezentowały się wybitne chóry, takie jak: Chór Katedry Przemienienia Pańskiego w Lublinie pod dyrekcją Andrzeja Boubleja, Chór Dziecięco-Młodzieżowy Katedry Przemienienia Pańskiego w Lublinie pod dyrekcją Pauliny Wojtal, Chór Duchowieństwa Prawosławnej Diecezji Lubelsko-Chełmskiej wraz z Zespołem Wokalnym z dyrygentem Iwanem Natiażko oraz Chór Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie pod dyrekcją prof. dr hab. Włodzimierza Wołosiuka. Dobór repertuaru nie był przypadkowy, jak podkreślał ks. Andrzej Łoś - proboszcz i kustosz lubelskiej katedry a zaraz prowadzący spotkanie ze śpiewem cerkiewnym. Wśród wykonanych pieśni znalazły się hymny i kanty akcentujące świętość i niezmienność prawosławnej wiary i tradycji. Za takie należy uznać utwór „Umocnij Boże Świętą Wiarę Prawosławną (muz. A. Kosołapow), i pieśń paraliturgiczną do Matki Bożej Chełmskiej „Де ти згасла, зоре ясна” w wykonaniu chóru katedralnego, pieśń ku czci Leśniańskiej Ikony Matki Bożej wykonaną przez chór z Warszawy w opracowaniu jego dyrygenta W. Wołosiuka oraz serbski utwór „Wiara wieczna, wiara sławna” w wykonaniu chóru duchowieństwa. Ten sam chór zaśpiewał również troparion do Św. Atanazego Brzeskiego, patrona Diecezji Lubelsko-Chełmskiej i postaci będącej uosobieniem prawosławnej odpowiedzi na narzuconą unię kościelną.
Bezpośrednio po zakończeniu naukowej części konferencji zainaugurowano część liturgiczną, poświęconą obchodom święta Lubelskiej Ikony Matki Bożej. Głównym punktem uroczystości była niedzielna Boska Liturgia, zwieńczona poświęceniem herbu Prawosławnej Diecezji Lubelsko-Chełmskiej.
Podsumowując całość konferencji należy zwrócić uwagę na profil zgromadzonego audytorium. Dominowali oczywiście przedstawiciele środowiska akademickiego i duchowni, choć pojawiło się wiele osób z zewnątrz, faktycznie zainteresowanych odmiennym od oficjalnego ujęciem tematu. Dodatkowo, z różnych części diecezji przybyły delegacje parafialne i młodzież, która zatroszczyła się o wiele spraw organizacyjnych.
Patronat medialny nad wydarzeniem objęli: kwartalnik Bractwa Młodzieży Prawosławnej Diecezji Lubelsko-Chełmskiej „Istocznik” i portal internetowy „cerkiew.pl”, który przeprowadził z sali konferencyjnej transmisję on-line. Zapis tej transmisji znajduje się na stronie portalu, a także w serwisie internetowym Youtube tutaj. Relację z obchodów święta Lubelskiej Ikony Matki Bożej można znaleźć na portalu medialnym Prawosławnej Diecezji Lubelsko-Chełmskiej – orthodox.fm.
Organizatorami spotkania byli: Prawosławna Diecezja Lubelsko-Chełmska, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie, Uniwersytet Preszowski (Słowacja), Lubelski Instytut Kultury Prawosławnej i Bractwo Młodzieży Prawosławnej Diecezji Lubelsko-Chełmskiej.
Dwudniowa konferencja została podzielona na 4 sesje tematyczne, w trakcie których wystąpili wykładowcy ośrodków uniwersyteckich z Polski (wśród nich hierarchowie PAKP), Stanów Zjednoczonych, Rumunii, Serbii, Słowacji i Ukrainy. W trakcie poszczególnych sesji udało się zaprezentować całe spektrum zagadnień natury teologicznej, kanonicznej, historycznej i społecznej, odnoszących się do problemu idei unii kościelnych oraz tej najistotniejszej z punktu widzenia prawosławia w Polsce – unii brzeskiej (1596 r). Istotnym, z punktu widzenia potencjalnego zarzutu o jednostronność, był udział teologów innych wyznań chrześcijańskich i profesorów uczelni świeckich. Z bardzo ciekawym wykładem pt. „Uniatyzm jako ekumeniczna metoda przeszłości w świetle dokumentów dialogu katolicko-prawosławnego na forum światowym” wystąpił przedstawiciel Kościoła rzymskokatolickiego ks. prof. dr hab. Zygfryd Glaeser. Inną płaszczyznę relacji międzywyznaniowych, tym razem luterańsko – prawosławnych w XVI – wiecznej Europie i Polsce, zaprezentował prof. ChAT, dr hab. Jerzy Sojka. Oba wystąpienia niewątpliwie wniosły do konferencji tak potrzebny w przypadku trudnych tematów, pierwiastek akademickiej wymiany poglądów bez narzucania swojego punktu widzenia.
Spośród zaprezentowanych faktów i opinii na szczególne podkreślenie zasługuje przekaz, który zdominował wystąpienia podsumowujące konferencję. Można go streścić do kilku zdań wypowiedzianych przez rektora Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej, arcybiskupa prof. dra hab. Jerzego (Pańkowskiego): „Wsłuchując się w referaty, które tutaj wybrzmiały, nie zauważyliśmy w żadnym z nich – a były to przecież prelekcje z różnych krajów, z różnych tradycji – żadnych pozytywnych aspektów wynikających z uniatyzmu, ze szczególnym uwzględnieniem unii brzeskiej. A więc nie była to tylko złudna iluzja (…) Mówiąc dziś o unii brzeskiej, mówimy o fakcie historycznym, który niestety krwawi; który przynosi również dzisiaj swoje kolejne, bardzo smutne rezultaty; który zamiast pomagać w dialogu ekumenicznym, stanowi poważną barierę w tym dialogu (…)."
Podobną refleksją podzielił się współgospodarz spotkania, arcybiskup lubelski i chełmski Abel. Oceniając bardzo pozytywnie dorobek dwudniowej konferencji, wyraził on przekonanie, że jeszcze niejednokrotnie będzie potrzeba, aby do tego tematu wracać. Taki swoisty powrót nastąpi już w przyszłym roku, gdy światło dzienne ujrzy publikacja, w której znajdą się wszystkie zaprezentowane wystąpienia.
Na zakończenie pierwszego dnia prelekcji w lubelskiej katedrze odbyło się wydarzenia kulturane, jakim był koncert muzyki cerkiewnej, w trakcie którego zaprezentowały się wybitne chóry, takie jak: Chór Katedry Przemienienia Pańskiego w Lublinie pod dyrekcją Andrzeja Boubleja, Chór Dziecięco-Młodzieżowy Katedry Przemienienia Pańskiego w Lublinie pod dyrekcją Pauliny Wojtal, Chór Duchowieństwa Prawosławnej Diecezji Lubelsko-Chełmskiej wraz z Zespołem Wokalnym z dyrygentem Iwanem Natiażko oraz Chór Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie pod dyrekcją prof. dr hab. Włodzimierza Wołosiuka. Dobór repertuaru nie był przypadkowy, jak podkreślał ks. Andrzej Łoś - proboszcz i kustosz lubelskiej katedry a zaraz prowadzący spotkanie ze śpiewem cerkiewnym. Wśród wykonanych pieśni znalazły się hymny i kanty akcentujące świętość i niezmienność prawosławnej wiary i tradycji. Za takie należy uznać utwór „Umocnij Boże Świętą Wiarę Prawosławną (muz. A. Kosołapow), i pieśń paraliturgiczną do Matki Bożej Chełmskiej „Де ти згасла, зоре ясна” w wykonaniu chóru katedralnego, pieśń ku czci Leśniańskiej Ikony Matki Bożej wykonaną przez chór z Warszawy w opracowaniu jego dyrygenta W. Wołosiuka oraz serbski utwór „Wiara wieczna, wiara sławna” w wykonaniu chóru duchowieństwa. Ten sam chór zaśpiewał również troparion do Św. Atanazego Brzeskiego, patrona Diecezji Lubelsko-Chełmskiej i postaci będącej uosobieniem prawosławnej odpowiedzi na narzuconą unię kościelną.
Bezpośrednio po zakończeniu naukowej części konferencji zainaugurowano część liturgiczną, poświęconą obchodom święta Lubelskiej Ikony Matki Bożej. Głównym punktem uroczystości była niedzielna Boska Liturgia, zwieńczona poświęceniem herbu Prawosławnej Diecezji Lubelsko-Chełmskiej.
Podsumowując całość konferencji należy zwrócić uwagę na profil zgromadzonego audytorium. Dominowali oczywiście przedstawiciele środowiska akademickiego i duchowni, choć pojawiło się wiele osób z zewnątrz, faktycznie zainteresowanych odmiennym od oficjalnego ujęciem tematu. Dodatkowo, z różnych części diecezji przybyły delegacje parafialne i młodzież, która zatroszczyła się o wiele spraw organizacyjnych.
Patronat medialny nad wydarzeniem objęli: kwartalnik Bractwa Młodzieży Prawosławnej Diecezji Lubelsko-Chełmskiej „Istocznik” i portal internetowy „cerkiew.pl”, który przeprowadził z sali konferencyjnej transmisję on-line. Zapis tej transmisji znajduje się na stronie portalu, a także w serwisie internetowym Youtube tutaj. Relację z obchodów święta Lubelskiej Ikony Matki Bożej można znaleźć na portalu medialnym Prawosławnej Diecezji Lubelsko-Chełmskiej – orthodox.fm.
Konferencja naukowa zorganizowana przez Lubelski Instytut Kultury Prawosławnej w ramach projektu „Unia brzeska jako problematyczna droga do jedności Kościoła” dofinansowana ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki z programu „Doskonała Nauka – Wsparcie konferencji naukowych”.
Fot: Adrian Kazimiruk
Fot: Adrian Kazimiruk
