Zostań przyjacielem cerkiew.pl
Stworzenie i Wniebowstąpienie
o. Stephen De Young (tłum. Jakub Oniszczuk), 17 października 2022
Święto Wniebowstąpienia Chrystusa reprezentuje jeden z najważniejszych momentów liturgicznych roku chrześcijańskiego. Jednak jest ono niestety często na drugim planie. Ze względu na jego miejsce w cyklu świąt, jest czasami postrzegane jako rodzaj epilogu do Paschy. Często wypada już niemal latem, które stało się czasem wakacji, czasu wolnego od pracy i szkoły, a dla niektórych nawet od Kościoła. Jest świętowane w środku tygodnia, co osobom pracującym utrudnia udział w jego obchodach. Jednak dla starożytnych święto Wniebowstąpienia Chrystusa było intuicyjnie świętem najwyższej rangi. Wniebowstąpienie reprezentuje kulminację Ewangelii, która była głoszona przez apostołów na całym świecie.
Kluczem do zrozumienia znaczenia Wniebowstąpienia Chrystusa jest uświadomienie sobie, że nie reprezentuje ono jedynie wzniesienia się Chrystusa czy Jego odejścia do nieba. Przed Wniebowstąpieniem, Chrystus obiecuje coś dokładnie odwrotnego [Mt 28,20]. Podczas gdy Ewangelia św. Jana używa języka odchodzenia, to dzieje się tak ze względu na przyjście Ducha Świętego, który jeszcze bardziej zbliży apostołów do poznania Chrystusa i Ojca [por. J 16,7]. Wniebowstąpienie Chrystusa jest raczej świętem Jego intronizacji w niebiosach. Jak zobaczymy, podstawą kultu, rytuałów, proklamacji, architektury sakralnej, ikonografii i pobożności ofiarniczej w starożytnym świecie była intronizacja Boga. Tak było w starożytnym judaizmie zorientowanym na świątynię i tak samo było we wczesnym chrześcijaństwie.
Starożytny mit bliskowschodni podążał za podobnym paradygmatem niezależnie od kultury, elementy tych idei występują również w mitach egipskich i wczesnogreckich. Centralna narracja lub cały epicki cykl wiązał się z boskim buntem przeciwko poprzedniemu najwyższemu bogu, który reprezentował siły chaosu i śmierci na świecie. W tej walce, często jako przypadkowy produkt uboczny, a nie celowy czyn, tworzy się świat i ludzkość. Po wygranej w tej walce zwycięzca, pojmowany jako syn boskiego ojca, zasiadał na tronie w nowo utworzonej świątyni-pałacu zwykle w ogrodzie i/lub na szczycie góry. Strukturę tę widać w przypadku Baala, Marduka, Zeusa i wielu innych. Poszczególne świątynie są przykładami pierwotnego miejsca zamieszkania boga. W ramach kultu tych pogańskich świątyń, architektura i ikonografia zostały zaprojektowane, aby głosić tę historię. Historia była też bezpośrednio opowiadana i wyśpiewywana. Historia była odtwarzana i wierni uczestniczyli w niej poprzez rytuał. Ofiarne posiłki były ucztą zwycięstwa, świętem intronizacji boga jako króla miasta lub imperium.
Księga Rodzaju 1-3 opowiada równoległą historię o Jahwe, Bogu Izraela, ale z ważnymi poprawkami dotyczącymi Jego tożsamości i stworzenia świata. Pierwszym i najbardziej oczywistym jest to, że chociaż bunt jest opisany w Księdze Rodzaju [Rdz 3], nie jest to bunt Jahwe przeciwko poprzedniemu bogu, ale raczej nieudana próba buntowania się podwładnego przeciwko Jahwe. Wszystkie żywioły, w tym te reprezentujące chaos (tj. woda), natychmiast i doskonale wypełniają polecenia Boga Izraela. Nawet w przypadku buntu z Rdz 3, diabeł jest po prostu zrzucony do królestwa umarłych za sprawą samego boskiego polecenie, bez konieczności walki lub bitwy. Podczas gdy wyobrażenie Jahwe walczącego z potwornymi siłami chaosu jest poetycko przywołane w Starym Testamencie (jak na przykład w Psalmie 74 i Księdze Izajasza 27), jest ono szczególnie nieobecne w Księdze Rodzaju [Rdz 1-3]. Księga Rodzaju [Rdz 1] opisuje Pana budującego całe stworzenie jako swoją świątynię-pałac, w którym będzie panował jako król. „Odpoczynek” siódmego dnia jest objęciem przez Pana tronu, aby panować nad całym stworzonym przez Niego porządkiem. Ostatnim etapem budowy starożytnej świątyni było umieszczenie w niej wizerunku boga. Jest to skorygowane w opisie powstawania osób ludzkich i ich umiejscowienia w ogrodzie [Rdz 2], aby służyły jako obraz Jahwe.
Przybytek i świątynia były skonstruowane w szczególności jako obrazy Raju oraz całego stworzenia, którego jest on mikrokosmosem. Konstrukcje, ikonografia i kult sprawowany w przybytku i świątyni zostały skonstruowane wokół przekazywania tej opowieści o intronizacji Pana nad całym stworzeniem. Centralnym elementem wnętrza świątyni byli dwaj masywni cherubini (ponad 15 stóp wysokości), którzy reprezentowali tron Jahwe. Opowieść o stworzeniu przez Pana wszystkich rzeczy na niebie i na ziemi, i panowaniu nad nimi była przekazywana przez przestrzeń świątynną, przez psalmy i hymny, przez bezpośrednie głoszenie tej historii oraz przez rytualne odtwarzanie i uczestnictwo. Proklamacja ta była sprzeciwem wobec rzeczywistości, w której ludzkie i anielskie bunty przeciwko Jahwe, choć daremne, nadal trwają w świecie stworzonym przez Boga Izraela [Ps 2]. Proklamacja ta kończyła się proroczą obietnicą, że Pan powróci do swego stworzenia w nowym rozdziale, aby położyć kres tym buntom i przywrócić sprawiedliwość i pokój.
Daniel [Dn 7] proroczo opisuje rozwiązanie, które zakończy te bunty. Widział on w swoich wizjach przerażające ucieleśnienia tych duchowych i ludzkich buntów przeciwko Panu i Jego rządom. Opisując ich ostateczny koniec, Daniel [Dn 7] bezpośrednio wykorzystuje obraz intronizacji Baala przez jego ojca El, ponownie go poprawiając. W wizji Daniela, Pan zasiada na tronie nad wszelkim stworzeniem jako Najwyższy Bóg. Przedstawiona zostaje też inna postać, która również jest Jahwe, ale pojawia się jako człowiek. Ta druga hipostaza Pana, Boski Syn, zwycięża zbuntowane moce i obejmuje tron z panowaniem nad całym stworzeniem danym przez Ojca. Kolejny cykl zwycięstwa i intronizacji odbędzie się za pośrednictwem osoby Boga Syna.
Apostołowie przemienili greckie słowo ewangelia (evangelion), aby klarownie oddać to podejście. W literaturze pozabiblijnej słowo to występuje niemal w całości w liczbie mnogiej (evangelia). Termin ten odnosił się do rozsławiania zwycięstw rzymskiego generała lub cesarza przed jego przybyciem do miasta. Zatem „ewangelia Boga” lub „ewangelia Jezusa Chrystusa” jest opowiedzeniem i proklamacją historii zwycięstwa Chrystusa nad mocą grzechu, śmierci i Hadesu, zakończonego Jego intronizacją nad całym stworzeniem. Ewangelia św. Mateusza kończy się tym, że Chrystus zostaje obdarzony wszelką władzą w niebie i na ziemi [Mt 28,18]. Dłuższe zakończenie dodane do Ewangelii św. Marka kończy się głoszeniem Ewangelii całemu stworzeniu [Mk 16,15] i późniejszą intronizacją Chrystusa [Mk 16,19]. Chrystus zasiada po prawicy Ojca, ponieważ nie jest buntowniczym synem, który obala ojca, aby przejąć władzę jak pogańscy bogowie. Jest on raczej posłusznym synem, który otrzymuje panowanie od Ojca jako wywyższenie za swoje zwycięstwo [Flp 2,5-11]. Ewangelia św. Łukasza kończy się wstąpieniem Chrystusa do nieba [Łk 24,50-53]. Dzieje Apostolskie zaczynają się w tym samym miejscu, dodając szczegół, że Chrystus zostaje zabrany do nieba na obłoku, bezpośrednio łącząc to wydarzenie z intronizacją wg. Daniela [Dz 1,9, por. Dn 7].
Apostolskie głoszenie ewangelii Jezusa Chrystusa przedstawia Jego wniebowstąpienie i intronizację jako punkt kulminacyjny Jego zwycięstwa [Dz 2,33-36; 5,31; 1 Kor 15,24-28; Ef 1,20-23]. Kościoły są budowane i ozdabiane ikonografią, aby głosić historię tego zwycięstwa w miejscu, gdzie Chrystus zasiada na tronie z ołtarzem jako podnóżkiem. Historia tego zwycięstwa opowiadana jest poprzez hymny, czytanie Pisma Świętego i bezpośrednie głoszenie. Zwycięstwo to jest celebrowane i uczestniczymy w nim poprzez rytuał i ofiarę Eucharystii. Poprzez życie Kościoła, głoszenie Ewangelii, zakończone wniebowstąpieniem i intronizacją Chrystusa, jest dokonywane na całym świecie w ramach przygotowań do tego dnia, w którym ten sam Chrystus przyjdzie sądzić żywych i umarłych, ustanawiając sprawiedliwość na wieczność w odnowionym i przemienionym stworzeniu.
o. Stephen De Young (tłum. Jakub Oniszczuk)
za: The Whole Counsel Blog
fotografia: Nesko / orthphoto.net /
Kluczem do zrozumienia znaczenia Wniebowstąpienia Chrystusa jest uświadomienie sobie, że nie reprezentuje ono jedynie wzniesienia się Chrystusa czy Jego odejścia do nieba. Przed Wniebowstąpieniem, Chrystus obiecuje coś dokładnie odwrotnego [Mt 28,20]. Podczas gdy Ewangelia św. Jana używa języka odchodzenia, to dzieje się tak ze względu na przyjście Ducha Świętego, który jeszcze bardziej zbliży apostołów do poznania Chrystusa i Ojca [por. J 16,7]. Wniebowstąpienie Chrystusa jest raczej świętem Jego intronizacji w niebiosach. Jak zobaczymy, podstawą kultu, rytuałów, proklamacji, architektury sakralnej, ikonografii i pobożności ofiarniczej w starożytnym świecie była intronizacja Boga. Tak było w starożytnym judaizmie zorientowanym na świątynię i tak samo było we wczesnym chrześcijaństwie.
Starożytny mit bliskowschodni podążał za podobnym paradygmatem niezależnie od kultury, elementy tych idei występują również w mitach egipskich i wczesnogreckich. Centralna narracja lub cały epicki cykl wiązał się z boskim buntem przeciwko poprzedniemu najwyższemu bogu, który reprezentował siły chaosu i śmierci na świecie. W tej walce, często jako przypadkowy produkt uboczny, a nie celowy czyn, tworzy się świat i ludzkość. Po wygranej w tej walce zwycięzca, pojmowany jako syn boskiego ojca, zasiadał na tronie w nowo utworzonej świątyni-pałacu zwykle w ogrodzie i/lub na szczycie góry. Strukturę tę widać w przypadku Baala, Marduka, Zeusa i wielu innych. Poszczególne świątynie są przykładami pierwotnego miejsca zamieszkania boga. W ramach kultu tych pogańskich świątyń, architektura i ikonografia zostały zaprojektowane, aby głosić tę historię. Historia była też bezpośrednio opowiadana i wyśpiewywana. Historia była odtwarzana i wierni uczestniczyli w niej poprzez rytuał. Ofiarne posiłki były ucztą zwycięstwa, świętem intronizacji boga jako króla miasta lub imperium.
Księga Rodzaju 1-3 opowiada równoległą historię o Jahwe, Bogu Izraela, ale z ważnymi poprawkami dotyczącymi Jego tożsamości i stworzenia świata. Pierwszym i najbardziej oczywistym jest to, że chociaż bunt jest opisany w Księdze Rodzaju [Rdz 3], nie jest to bunt Jahwe przeciwko poprzedniemu bogu, ale raczej nieudana próba buntowania się podwładnego przeciwko Jahwe. Wszystkie żywioły, w tym te reprezentujące chaos (tj. woda), natychmiast i doskonale wypełniają polecenia Boga Izraela. Nawet w przypadku buntu z Rdz 3, diabeł jest po prostu zrzucony do królestwa umarłych za sprawą samego boskiego polecenie, bez konieczności walki lub bitwy. Podczas gdy wyobrażenie Jahwe walczącego z potwornymi siłami chaosu jest poetycko przywołane w Starym Testamencie (jak na przykład w Psalmie 74 i Księdze Izajasza 27), jest ono szczególnie nieobecne w Księdze Rodzaju [Rdz 1-3]. Księga Rodzaju [Rdz 1] opisuje Pana budującego całe stworzenie jako swoją świątynię-pałac, w którym będzie panował jako król. „Odpoczynek” siódmego dnia jest objęciem przez Pana tronu, aby panować nad całym stworzonym przez Niego porządkiem. Ostatnim etapem budowy starożytnej świątyni było umieszczenie w niej wizerunku boga. Jest to skorygowane w opisie powstawania osób ludzkich i ich umiejscowienia w ogrodzie [Rdz 2], aby służyły jako obraz Jahwe.
Przybytek i świątynia były skonstruowane w szczególności jako obrazy Raju oraz całego stworzenia, którego jest on mikrokosmosem. Konstrukcje, ikonografia i kult sprawowany w przybytku i świątyni zostały skonstruowane wokół przekazywania tej opowieści o intronizacji Pana nad całym stworzeniem. Centralnym elementem wnętrza świątyni byli dwaj masywni cherubini (ponad 15 stóp wysokości), którzy reprezentowali tron Jahwe. Opowieść o stworzeniu przez Pana wszystkich rzeczy na niebie i na ziemi, i panowaniu nad nimi była przekazywana przez przestrzeń świątynną, przez psalmy i hymny, przez bezpośrednie głoszenie tej historii oraz przez rytualne odtwarzanie i uczestnictwo. Proklamacja ta była sprzeciwem wobec rzeczywistości, w której ludzkie i anielskie bunty przeciwko Jahwe, choć daremne, nadal trwają w świecie stworzonym przez Boga Izraela [Ps 2]. Proklamacja ta kończyła się proroczą obietnicą, że Pan powróci do swego stworzenia w nowym rozdziale, aby położyć kres tym buntom i przywrócić sprawiedliwość i pokój.
Daniel [Dn 7] proroczo opisuje rozwiązanie, które zakończy te bunty. Widział on w swoich wizjach przerażające ucieleśnienia tych duchowych i ludzkich buntów przeciwko Panu i Jego rządom. Opisując ich ostateczny koniec, Daniel [Dn 7] bezpośrednio wykorzystuje obraz intronizacji Baala przez jego ojca El, ponownie go poprawiając. W wizji Daniela, Pan zasiada na tronie nad wszelkim stworzeniem jako Najwyższy Bóg. Przedstawiona zostaje też inna postać, która również jest Jahwe, ale pojawia się jako człowiek. Ta druga hipostaza Pana, Boski Syn, zwycięża zbuntowane moce i obejmuje tron z panowaniem nad całym stworzeniem danym przez Ojca. Kolejny cykl zwycięstwa i intronizacji odbędzie się za pośrednictwem osoby Boga Syna.
Apostołowie przemienili greckie słowo ewangelia (evangelion), aby klarownie oddać to podejście. W literaturze pozabiblijnej słowo to występuje niemal w całości w liczbie mnogiej (evangelia). Termin ten odnosił się do rozsławiania zwycięstw rzymskiego generała lub cesarza przed jego przybyciem do miasta. Zatem „ewangelia Boga” lub „ewangelia Jezusa Chrystusa” jest opowiedzeniem i proklamacją historii zwycięstwa Chrystusa nad mocą grzechu, śmierci i Hadesu, zakończonego Jego intronizacją nad całym stworzeniem. Ewangelia św. Mateusza kończy się tym, że Chrystus zostaje obdarzony wszelką władzą w niebie i na ziemi [Mt 28,18]. Dłuższe zakończenie dodane do Ewangelii św. Marka kończy się głoszeniem Ewangelii całemu stworzeniu [Mk 16,15] i późniejszą intronizacją Chrystusa [Mk 16,19]. Chrystus zasiada po prawicy Ojca, ponieważ nie jest buntowniczym synem, który obala ojca, aby przejąć władzę jak pogańscy bogowie. Jest on raczej posłusznym synem, który otrzymuje panowanie od Ojca jako wywyższenie za swoje zwycięstwo [Flp 2,5-11]. Ewangelia św. Łukasza kończy się wstąpieniem Chrystusa do nieba [Łk 24,50-53]. Dzieje Apostolskie zaczynają się w tym samym miejscu, dodając szczegół, że Chrystus zostaje zabrany do nieba na obłoku, bezpośrednio łącząc to wydarzenie z intronizacją wg. Daniela [Dz 1,9, por. Dn 7].
Apostolskie głoszenie ewangelii Jezusa Chrystusa przedstawia Jego wniebowstąpienie i intronizację jako punkt kulminacyjny Jego zwycięstwa [Dz 2,33-36; 5,31; 1 Kor 15,24-28; Ef 1,20-23]. Kościoły są budowane i ozdabiane ikonografią, aby głosić historię tego zwycięstwa w miejscu, gdzie Chrystus zasiada na tronie z ołtarzem jako podnóżkiem. Historia tego zwycięstwa opowiadana jest poprzez hymny, czytanie Pisma Świętego i bezpośrednie głoszenie. Zwycięstwo to jest celebrowane i uczestniczymy w nim poprzez rytuał i ofiarę Eucharystii. Poprzez życie Kościoła, głoszenie Ewangelii, zakończone wniebowstąpieniem i intronizacją Chrystusa, jest dokonywane na całym świecie w ramach przygotowań do tego dnia, w którym ten sam Chrystus przyjdzie sądzić żywych i umarłych, ustanawiając sprawiedliwość na wieczność w odnowionym i przemienionym stworzeniu.
o. Stephen De Young (tłum. Jakub Oniszczuk)
za: The Whole Counsel Blog
fotografia: Nesko / orthphoto.net /