Zostań przyjacielem cerkiew.pl
Samson a źródła monastycyzmu
o. Stephen De Young (tłum. Jakub Oniszczuk), 12 września 2022
.jpg)
Zasady monastycyzmu są głęboko osadzone w Piśmie Świętym. Wezwanie do monastycyzmu jest podwójne. Jest to wezwanie do ścisłego i bezkompromisowego przestrzegania przykazań Bożych. Jest to również wezwanie do ascezy, do poświęcania dóbr materialnych na tym świecie na rzecz dóbr duchowych na tym świecie i w przyszłym. Praktyki ascetyczne są wykonywane przez różne postaci w całym Piśmie Świętym, przybierają formę postu, modlitw i czuwania. Istnieją jednak również osoby powołane do życia w ciągłej, konsekwentnej ascezie, zarówno jako jednostki z korzyścią dla swoich społeczności, ale również jako całe społeczności. Pierwszą osobą, która otrzymuje powołanie monastyczne, powołanie otrzymane jeszcze przed swoim narodzeniem, jest Samson. Jednak w odniesieniu do niesienia i wypełnienia swojego powołania, Samson okazuje się być kompletną porażką. Ważne jest, aby oddzielić sposób, w jaki Samson jest przedstawiany i opisywany w Piśmie Świętym od sposobu, w jaki był przedstawiany w różnych popularnych mediach i na lekcjach w szkółkach niedzielnych, gdzie starano się przekształcić go w swego rodzaju judeochrześcijańskiego Herkulesa. Istnieją oczywiście współzależności między jego historią a historią różnych starożytnych bohaterów śródziemnomorskich, opisanych w literaturze epickiej. Pismo Święte jednak postrzega człowieka i jego czyny w bardzo odmienny, nie heroiczny sposób.
Pierwszą oznaką kłopotów z historią Samsona jest jego rodzina, która pochodzi z plemienia Dana. Danici byli najnędzniejszymi z plemion Izraelitów. Zamiast osiedlić się w ziemi, którą otrzymali od Pana po podboju, dokonali oni masakry w mieście Laisz, zdobywając je i zmieniając jego nazwę na Dan [Sdz 18]. Po masakrze założyli tam ośrodek bałwochwalczego kultu z szeregiem kapłanów pochodzących od Mojżesza, służących w świątyni. Później Jeroboam, syn Nebata, umieścił tam jedno ze swoich złotych cieląt, aby uczynić je centrum religijnym oficjalnej religii Północnego Królestwa. Chociaż wydarzenia te mają miejsce lata po życiu Samsona, proroctwa o nich zawarte są już w Torze [Rdz 49,16-18]. Wydarzenia te z całą pewnością miały miejsce przed powstaniem Księgi Sędziów, co przełożyło się na doniosłość opowieści o Samsonie. Dan jako przeklęty ma typologiczną relację z Judaszem wśród dwunastu. W Apokalipsie Dan jest pominięty na liście plemion Izraela [Ap 7,4-8]. Na podstawie tych przesłanek św. Hipolit i inni Ojcowie identyfikują Dana jako plemię antychrysta.
Narodziny Samsona są przepowiedziane przez nawiedzenie anioła Pana. Ta wizyta u jego rodziców przed jego narodzinami jest równoległa z zawartym w Ewangelii wg św. Łukasza opisem podobnych odwiedzin u ojca św. Jana Chrzciciela i u samej Bogurodzicy [Łk 1]. Paralelizm jest szczególnie widoczny w wizycie u św. Zachariasza, ponieważ zarówno Samson, jak i św. Jan mieli być nazirejczykami poświęconymi Jahwe, Bogu Izraela, już w łonie ich matek [J 13,4-5; Łk 1,15]. Przyrzeczenie nazirejczyków jest opisane w Torze w Księdze Liczb [Lb 6]. Ktoś mógł złożyć to ślubowanie na pewien czas lub na całe życie. Podczas trwania ślubu nazirejczycy stosowali różne praktyki ascetyczne. Można je zorganizować pod trzema kategoriami. Po pierwsze, nazirejczycy nie pili alkoholu i pod tą kategorią generalnie wstrzymywali się od zaspokajania przyjemności ciała, nawet tych, które same w sobie nie są godne nagany. Drugim było ślubowanie, że nigdy nie będą się golić ani przycinać włosów, pod czym pojawia się temat braku troski o wygląd i ogólnie sprzeciwu wobec próżności. Ostatecznie nazirejczyk miał zachować się w stanie świętości, który obejmował ceremonialną czystość, co wiązało się z tym, że nigdy nie zetknie się z niczym martwym, nawet z ciałem bliskiego krewnego. Amos [Am 2,11-12] opisuje stałych nazirejczyków wśród Izraelitów jako odbiorców specjalnego powołania od Boga Izraela. Amos również porównuje ich powołanie z powołaniem proroków, którzy żyli we wspólnocie [por. 2 Krl 6,1-2]. Tradycja nazireatu była w okresie Nowego Testamentu kontynuowana nie tylko w osobie św. Jana Chrzciciela, który stał się wzorem dla późniejszego chrześcijańskiego monastycyzmu, ale także bezpośrednio w członkach Kościoła apostolskiego w Jerozolimie, którzy nadal składali nazirejskie śluby [Dz 21,17-26].
Nadrzędnym celem Księgi Sędziów jest pokazanie upadku Izraela w chaos i szaleństwo, po podboju dokonanym pod rządami Jozuego. Historia Samsona zbliża się do apogeum tego upadku. Jest on ostatnim sędzią, gorszym niż wszyscy jego poprzednicy. W końcowych rozdziałach Sędziów opisano następnie horror, przemoc i wojnę domową, w którą Izrael popadł po jego śmierci. Wszystko to ma na celu zademonstrowanie konieczności wprowadzenia w Izraelu monarchii, a konkretnie monarchii Dawida (ponieważ ostatnie rozdziały pokazują, jak Benjamin, plemię Saula, uczestniczyło w najgorszych nieszczęściach Izraela). Widzimy wtedy, że wzór opisany w Księdze Sędziów i Księgach Samuela jest paralelny do historii św. Jana Chrzciciela i Jezusa Chrystusa, syna Dawida, chociaż w odwrotny sposób. Samson jest swego rodzaju mrocznym prekursorem rządów Dawida. Jest typem antychrysta.
Aby przedstawić go w tym świetle, Księga Sędziów opisuje Samsona, od początku jego dorosłego życia, w kategoriach grzechu, niegodziwości i pogwałcenia po kolei każdego z jego ślubów. Jego pierwszym działaniem opisanym w tekście jest hańba i nieposłuszeństwo wobec rodziców przez poślubienie Filistynki, pogwałcenie świętości i Tory [Sdz 14:1-3]. W drodze, aby ją odwiedzić i urządzić ucztę weselną, zabija on lwa, a następnie je rękami z jego tuszy, naruszając swoją przysięgę braku kontaktu z martwymi rzeczami [Sdz 14,8-9]. Mówi się, że uczta odbyła się w winnicy, naruszając przy tym jego przysięgę dotyczącą picia wina. Ojciec jego filistyńskiej żony, ponieważ Samson użył uczty weselnej do zabicia wielu jego rodaków, oddaje swoją córkę innemu. Samson, kiedy wraca, aby zadowolić się nią seksualnie i zostaje odrzucony, jest wściekły i mści się, paląc filistyńskie pola [Sdz 15,1-5]. Filistyni mszczą się, paląc jego żonę i jej ojca [Sdz 15,6]. Następnie Samson obiecuje, że się zemści i morduje 1000 Filistynów [Sdz 15,15]. Robi to jednak kością szczękową martwego osła. Tak jak nie był w stanie oprzeć się swemu głodowi, tak po rzezi staje się rozdrażniony wobec Boga, odzwierciedlając tym narzekanie Izraela na pustyni, gdy nie był on w stanie kontrolować swojego pragnienia [Sdz 15,18-19].
Po schadzce z prostytutką [Sdz 16,1] Samson rozpoczyna stosunki seksualne z inną pogańską kobietą, Delilah. Ona zdradza go po tym, jak ujawnia on jej swój nazirejski status [Sdz 16,17]. Tutaj Samson przejawia świadomość swoich zobowiązań. Wie o przysięgach, które sprawiły, że został wybrany jeszcze w łonie swojej matki. Oznacza to, że gwałcił je umyślnie i bez skruchy. Środki pokuty za złamanie tych ślubów zostały określone w Księdze Liczb [Lb 6], a Samson je zignorował. Co więcej, wie, że jego źródło siły, Duch, odejdzie od niego, jeśli złamie jedno ślubowanie, które dotąd było zachowywane, dotyczące jego włosów. Nawet oślepienie i uwięzienie nie prowadzą Samsona do pokuty. W swojej końcowej "modlitwie" nie prosi Boga o przebaczenie i nie wyraża skruchy. Prosi tylko o ostatni przypływ siły, aby mógł zemścić się na Filistynach za to, co mu zrobili.
Samson, jako sędzia Izraela, został wybrany na świętego człowieka, oddzielonego przez Pana, Boga Izraela, aby stanowił przykład sprawiedliwości, świętości i wypełniania Bożych przykazań. Wezwano go, aby nie zaspokajał swoich własnych pragnień, ale aby prowadził życie w ascetyzmie podobającym się Bogu. Zamiast tego złamał wszystkie swoje śluby i poddał się wszelkim przyjemnościom cielesnym. Został wezwany jako sędzia do wybawienia Izraela od Filistynów. Bóg dokonał tego za jego pomocą, pomimo nieposłuszeństwa Samsona. Zamiast przeciwstawiać się Filistynom i uwolnić swój lud, Samson poślubił jedną spośród nich. Jego masowe mordy Filistynów nie dlatego zostały przeprowadzone, że były one warunkiem wyswobodzenia Izraelitów do służby Panu. Były to raczej serie osobiście motywowanych zabójstw z zemsty za podstępy przeciwko Samsonowi. To, co doprowadziło do uwolnienia Izraela, było czysto przypadkowe, z punktu widzenia historii Samsona.
Samson może być zatem postrzegany jako ikona niewierzącego Izraela w najgorszym wydaniu, potwierdzająca potrzebę króla takiego jak Dawid. Podobnie św. Jan Chrzciciel jest ikoną wierzącej resztki Izraela, oczekującej na przyjście mesjańskiego króla. Ta polaryzacja przejawia się w ich sposobach życia. Ścieżka Samsona jest przykładem życia, które prowadzi do śmierci i zniszczenia. Życie św. Jana jest przykładem życia ukształtowanego przez Ewangelię, które prowadzi do życia wiecznego. Z tego powodu św. Jan służy za wzór dla chrześcijańskiego monastycyzmu jako droga do świętości. W całej historii ludu Bożego, od najwcześniejszych dni Izraela do dnia dzisiejszego, jako dar dla Kościoła Bóg dawał mężczyznom i kobietom powołanie do monastycyzmu. Są oni powołani do życia w ascezie w ścisłym posłuszeństwie wszystkim przykazaniom Chrystusa. Są oni powołani do służenia Kościołowi jako ikony, prowadzące do życia, pokuty i posłuszeństwa.
o. Stephen De Young (tłum. Jakub Oniszczuk)
za: The Whole Counsel Blog
Pierwszą oznaką kłopotów z historią Samsona jest jego rodzina, która pochodzi z plemienia Dana. Danici byli najnędzniejszymi z plemion Izraelitów. Zamiast osiedlić się w ziemi, którą otrzymali od Pana po podboju, dokonali oni masakry w mieście Laisz, zdobywając je i zmieniając jego nazwę na Dan [Sdz 18]. Po masakrze założyli tam ośrodek bałwochwalczego kultu z szeregiem kapłanów pochodzących od Mojżesza, służących w świątyni. Później Jeroboam, syn Nebata, umieścił tam jedno ze swoich złotych cieląt, aby uczynić je centrum religijnym oficjalnej religii Północnego Królestwa. Chociaż wydarzenia te mają miejsce lata po życiu Samsona, proroctwa o nich zawarte są już w Torze [Rdz 49,16-18]. Wydarzenia te z całą pewnością miały miejsce przed powstaniem Księgi Sędziów, co przełożyło się na doniosłość opowieści o Samsonie. Dan jako przeklęty ma typologiczną relację z Judaszem wśród dwunastu. W Apokalipsie Dan jest pominięty na liście plemion Izraela [Ap 7,4-8]. Na podstawie tych przesłanek św. Hipolit i inni Ojcowie identyfikują Dana jako plemię antychrysta.
Narodziny Samsona są przepowiedziane przez nawiedzenie anioła Pana. Ta wizyta u jego rodziców przed jego narodzinami jest równoległa z zawartym w Ewangelii wg św. Łukasza opisem podobnych odwiedzin u ojca św. Jana Chrzciciela i u samej Bogurodzicy [Łk 1]. Paralelizm jest szczególnie widoczny w wizycie u św. Zachariasza, ponieważ zarówno Samson, jak i św. Jan mieli być nazirejczykami poświęconymi Jahwe, Bogu Izraela, już w łonie ich matek [J 13,4-5; Łk 1,15]. Przyrzeczenie nazirejczyków jest opisane w Torze w Księdze Liczb [Lb 6]. Ktoś mógł złożyć to ślubowanie na pewien czas lub na całe życie. Podczas trwania ślubu nazirejczycy stosowali różne praktyki ascetyczne. Można je zorganizować pod trzema kategoriami. Po pierwsze, nazirejczycy nie pili alkoholu i pod tą kategorią generalnie wstrzymywali się od zaspokajania przyjemności ciała, nawet tych, które same w sobie nie są godne nagany. Drugim było ślubowanie, że nigdy nie będą się golić ani przycinać włosów, pod czym pojawia się temat braku troski o wygląd i ogólnie sprzeciwu wobec próżności. Ostatecznie nazirejczyk miał zachować się w stanie świętości, który obejmował ceremonialną czystość, co wiązało się z tym, że nigdy nie zetknie się z niczym martwym, nawet z ciałem bliskiego krewnego. Amos [Am 2,11-12] opisuje stałych nazirejczyków wśród Izraelitów jako odbiorców specjalnego powołania od Boga Izraela. Amos również porównuje ich powołanie z powołaniem proroków, którzy żyli we wspólnocie [por. 2 Krl 6,1-2]. Tradycja nazireatu była w okresie Nowego Testamentu kontynuowana nie tylko w osobie św. Jana Chrzciciela, który stał się wzorem dla późniejszego chrześcijańskiego monastycyzmu, ale także bezpośrednio w członkach Kościoła apostolskiego w Jerozolimie, którzy nadal składali nazirejskie śluby [Dz 21,17-26].
Nadrzędnym celem Księgi Sędziów jest pokazanie upadku Izraela w chaos i szaleństwo, po podboju dokonanym pod rządami Jozuego. Historia Samsona zbliża się do apogeum tego upadku. Jest on ostatnim sędzią, gorszym niż wszyscy jego poprzednicy. W końcowych rozdziałach Sędziów opisano następnie horror, przemoc i wojnę domową, w którą Izrael popadł po jego śmierci. Wszystko to ma na celu zademonstrowanie konieczności wprowadzenia w Izraelu monarchii, a konkretnie monarchii Dawida (ponieważ ostatnie rozdziały pokazują, jak Benjamin, plemię Saula, uczestniczyło w najgorszych nieszczęściach Izraela). Widzimy wtedy, że wzór opisany w Księdze Sędziów i Księgach Samuela jest paralelny do historii św. Jana Chrzciciela i Jezusa Chrystusa, syna Dawida, chociaż w odwrotny sposób. Samson jest swego rodzaju mrocznym prekursorem rządów Dawida. Jest typem antychrysta.
Aby przedstawić go w tym świetle, Księga Sędziów opisuje Samsona, od początku jego dorosłego życia, w kategoriach grzechu, niegodziwości i pogwałcenia po kolei każdego z jego ślubów. Jego pierwszym działaniem opisanym w tekście jest hańba i nieposłuszeństwo wobec rodziców przez poślubienie Filistynki, pogwałcenie świętości i Tory [Sdz 14:1-3]. W drodze, aby ją odwiedzić i urządzić ucztę weselną, zabija on lwa, a następnie je rękami z jego tuszy, naruszając swoją przysięgę braku kontaktu z martwymi rzeczami [Sdz 14,8-9]. Mówi się, że uczta odbyła się w winnicy, naruszając przy tym jego przysięgę dotyczącą picia wina. Ojciec jego filistyńskiej żony, ponieważ Samson użył uczty weselnej do zabicia wielu jego rodaków, oddaje swoją córkę innemu. Samson, kiedy wraca, aby zadowolić się nią seksualnie i zostaje odrzucony, jest wściekły i mści się, paląc filistyńskie pola [Sdz 15,1-5]. Filistyni mszczą się, paląc jego żonę i jej ojca [Sdz 15,6]. Następnie Samson obiecuje, że się zemści i morduje 1000 Filistynów [Sdz 15,15]. Robi to jednak kością szczękową martwego osła. Tak jak nie był w stanie oprzeć się swemu głodowi, tak po rzezi staje się rozdrażniony wobec Boga, odzwierciedlając tym narzekanie Izraela na pustyni, gdy nie był on w stanie kontrolować swojego pragnienia [Sdz 15,18-19].
Po schadzce z prostytutką [Sdz 16,1] Samson rozpoczyna stosunki seksualne z inną pogańską kobietą, Delilah. Ona zdradza go po tym, jak ujawnia on jej swój nazirejski status [Sdz 16,17]. Tutaj Samson przejawia świadomość swoich zobowiązań. Wie o przysięgach, które sprawiły, że został wybrany jeszcze w łonie swojej matki. Oznacza to, że gwałcił je umyślnie i bez skruchy. Środki pokuty za złamanie tych ślubów zostały określone w Księdze Liczb [Lb 6], a Samson je zignorował. Co więcej, wie, że jego źródło siły, Duch, odejdzie od niego, jeśli złamie jedno ślubowanie, które dotąd było zachowywane, dotyczące jego włosów. Nawet oślepienie i uwięzienie nie prowadzą Samsona do pokuty. W swojej końcowej "modlitwie" nie prosi Boga o przebaczenie i nie wyraża skruchy. Prosi tylko o ostatni przypływ siły, aby mógł zemścić się na Filistynach za to, co mu zrobili.
Samson, jako sędzia Izraela, został wybrany na świętego człowieka, oddzielonego przez Pana, Boga Izraela, aby stanowił przykład sprawiedliwości, świętości i wypełniania Bożych przykazań. Wezwano go, aby nie zaspokajał swoich własnych pragnień, ale aby prowadził życie w ascetyzmie podobającym się Bogu. Zamiast tego złamał wszystkie swoje śluby i poddał się wszelkim przyjemnościom cielesnym. Został wezwany jako sędzia do wybawienia Izraela od Filistynów. Bóg dokonał tego za jego pomocą, pomimo nieposłuszeństwa Samsona. Zamiast przeciwstawiać się Filistynom i uwolnić swój lud, Samson poślubił jedną spośród nich. Jego masowe mordy Filistynów nie dlatego zostały przeprowadzone, że były one warunkiem wyswobodzenia Izraelitów do służby Panu. Były to raczej serie osobiście motywowanych zabójstw z zemsty za podstępy przeciwko Samsonowi. To, co doprowadziło do uwolnienia Izraela, było czysto przypadkowe, z punktu widzenia historii Samsona.
Samson może być zatem postrzegany jako ikona niewierzącego Izraela w najgorszym wydaniu, potwierdzająca potrzebę króla takiego jak Dawid. Podobnie św. Jan Chrzciciel jest ikoną wierzącej resztki Izraela, oczekującej na przyjście mesjańskiego króla. Ta polaryzacja przejawia się w ich sposobach życia. Ścieżka Samsona jest przykładem życia, które prowadzi do śmierci i zniszczenia. Życie św. Jana jest przykładem życia ukształtowanego przez Ewangelię, które prowadzi do życia wiecznego. Z tego powodu św. Jan służy za wzór dla chrześcijańskiego monastycyzmu jako droga do świętości. W całej historii ludu Bożego, od najwcześniejszych dni Izraela do dnia dzisiejszego, jako dar dla Kościoła Bóg dawał mężczyznom i kobietom powołanie do monastycyzmu. Są oni powołani do życia w ascezie w ścisłym posłuszeństwie wszystkim przykazaniom Chrystusa. Są oni powołani do służenia Kościołowi jako ikony, prowadzące do życia, pokuty i posłuszeństwa.
o. Stephen De Young (tłum. Jakub Oniszczuk)
za: The Whole Counsel Blog