Zostań przyjacielem cerkiew.pl
Święta Przemienienia Pańskiego i Zaśnięcia Bogurodzicy w tradycji arabskiej
Dominika Kovačević, 01 sierpnia 2016
Według nowego stylu, którym posługuje się Patriarchat Antiocheński, dzisiaj rozpoczął się post przygotowujący do święta Zaśnięcia Bogurodzicy. Patriarcha antiocheński Jan X przyjedzie do naszej ojczyzny w okresie tego postu i święta Przemienienia według starego stylu, więc zawczasu przedstawiamy krótki opis obyczajów związanych z tym okresem liturgicznych na terytorium tej Cerkwi lokalnej, czyli w Syrii i Libanie; większość tego odnosi się także do Palestyny i Jordanii (Patriarchat Jerozolimski).
W tradycji arabskiej sierpień określany jest mianem „Miesiąca Bogurodzicy”, bowiem od 1 do 14 sierpnia włącznie trwa post przed świętem Zaśnięcia Matki Bożej, zaś czas od 15 do 23 sierpnia włącznie to dni świąteczne Zaśnięcia.
Post przed świętem Zaśnięcia
Post przed świętem Zaśnięcia Bogurodzicy (Uspienia), na Słowiańszczyźnie znany jako uspieński, na Bliskim Wschodzie nazywany jest Sałm As-Sajjida albo Sałm Marjam czyli „Post Władczyni” lub „Post Marii”. Pierwszego sierpnia, podobnie jak na początku innych postów wielodniowych, ludzie pozdrawiają się słowami Sałm mubārak, czyli „Błogosławionego postu”.
Jest on rygorystycznie przestrzegany nawet przez mniej pobożnych wiernych, w trakcie niego nie spożywa się produktów pochodzenia zwierzęcego: mięsa, nabiału, ryby. Natomiast w okolicach Tartus i Hims (zachodnia i środkowa Syria, czyli część obszaru tzw. Doliny Chrześcijan, gdzie większość mieszkańców to prawosławni) pobożność ludowa głosi, by nie jeść również nic przygotowywanego na ogniu, a także tego, do czego potrzeba noża.
Codziennie, oprócz 5 sierpnia, w cerkwiach w ramach wieczerni jest śpiewany (nie czytany!) Al-Barāklīsī, czyli kanon do Bogurodzicy, w którego przynajmniej refren „Przenajświętsza Bogurodzico zbaw nas!” włączają się wszyscy zgromadzeni w świątyni (więcej o nabożeństwie paraklesis można przeczytać tutaj). Na środek świątyni wystawia się ikonę Bogurodzicy, często przyozdobioną kwiatami.
Przemienienie Pańskie
Rygor postu zostaje złagodzony 6 sierpnia, kiedy Cerkiew obchodzi jedno z największych świąt, czyli Przemienienie Pańskie (arab. At-Tadżallī). Tego dnia spożywana jest ryba oraz winogrona poświęcone w cerkwi na koniec Liturgii Przemienienia; w niektórych regionach do święcenia przynoszone są również figi – zgodnie z obyczajem, powinien być to pierwszy raz w roku, kiedy spożywane są te produkty.
W związku z tym świętem istnieje też arabskie, rymowane powiedzenie ludowe: ‘Ajd At-Tadżallī bajaqūl lis-sajf łallī, łal-‘anb hallī („Święto Przemienienia zwie się koroną lata, a winogrona ozdobą”). Niektóre warianty odrobinę się różnią; prawdopodobnie przysłowie to wywodzi się z okolic Hims, a z biegiem czasu rozprzestrzeniło się po całej Syrii i Palestynie. Ponadto, jak na każde inne święto, wszyscy pozdrawiają się wzajemnie formułą Kull ‘āmm, ła-ant [ła-antum dla liczby mnogiej] bi-khajr, co wyraża życzenie wszelkiej pomyślności; drugą formą, podobną do słowiańskiego S prazdnikom, jest zdanie, w którym pierwsze słowo to nazwa święta, a drugie to mubārak, czyli np. na Przemienienie: At-Tadżallī mubārak, tzn. „Błogosławionego Przemienienia”.
Szczególne uroczystości w nocy z 5 na 6 sierpnia odbywają się w licznych cerkwiach i kościołach na górze Hermon; to ta góra, będąca przedmiotem sporu pomiędzy Libanem, Syrią i Izraelem, jest uważana przez wielu prawosławnych Libańczyków za miejsce przemienienia Chrystusa – miast Taboru. Również niektórzy bibliści są za tą interpretacją, sami zaś libańscy biskupi w swoich kazaniach podkreślają, iż najważniejsze jest to, co się wydarzyło na wysokiej górze, a nie na jakiej – Hermonie czy Taborze. Libańczycy dostają na tę noc specjalne przepustki, by pomodlić się w świętym miejscu.
Zaśnięcie Bogurodzicy
Obchody święta Zaśnięcia Bogurodzicy (arab. Ruqād As-Sajjida-l-‘Azra – dosłownie „Zaśnięcie Władczyni Dziewicy”) rozpoczynają się w wieczór 14 sierpnia (czasem 13) wieczernią z litiją oraz nabożeństwem Taqarīz („pochwała”), czyli pogrzebem Bogurodzicy, który jest analogiczny do tego Chrystusowego z Wielkiej Soboty. Jego struktura to: Pieśni Pochwalne składające się z trzech stacji – każdej na inną, unikalną w roku melodię, Eulogitaria oraz śpiew Wielkiej Doksologii, na koniec której następuje procesja z płaszczenicą (arab. an-na’asz). Tak jak w Wielkim Tygodniu, tak i na to święto procesja z płaszczenicą, jeśli tylko to możliwe pod względem bezpieczeństwa, przechodzi przez całą wieś lub też – w przypadku miasta – osiedle.
Następnie, już w atmosferze Letniej Paschy, celebrowana jest Boska Liturgia, i po niej zostaje zerwany post. W niektórych parafiach błogosławi się ryż z mlekiem z naznaczonym krzyżem, który następnie rozdaje się zgromadzonym wiernym, by tak właśnie zakończyli dwutygodniowy post przygotowujący do święta Zaśnięcia. W Libanie 15 sierpnia to dzień wolny od pracy; w Syrii takowym co prawda nie jest, aczkolwiek w mediach zawsze mówi się o obchodach święta Zaśnięcia. Jest to też święto patronalne niektórych syryjskich monasterów.
Nagranie nabożeństwa Paraklesis po arabsku
1. stacja Pieśni Pochwalnych Zaśnięcia w wykonaniu mniszek monasteru Zwiastowania w Aleppo
3. stacja Pieśni Pochwalnych Zaśnięcia w wykonaniu mniszek monasteru Zwiastowania w Aleppo
W tradycji arabskiej sierpień określany jest mianem „Miesiąca Bogurodzicy”, bowiem od 1 do 14 sierpnia włącznie trwa post przed świętem Zaśnięcia Matki Bożej, zaś czas od 15 do 23 sierpnia włącznie to dni świąteczne Zaśnięcia.
Post przed świętem Zaśnięcia
Post przed świętem Zaśnięcia Bogurodzicy (Uspienia), na Słowiańszczyźnie znany jako uspieński, na Bliskim Wschodzie nazywany jest Sałm As-Sajjida albo Sałm Marjam czyli „Post Władczyni” lub „Post Marii”. Pierwszego sierpnia, podobnie jak na początku innych postów wielodniowych, ludzie pozdrawiają się słowami Sałm mubārak, czyli „Błogosławionego postu”.
Jest on rygorystycznie przestrzegany nawet przez mniej pobożnych wiernych, w trakcie niego nie spożywa się produktów pochodzenia zwierzęcego: mięsa, nabiału, ryby. Natomiast w okolicach Tartus i Hims (zachodnia i środkowa Syria, czyli część obszaru tzw. Doliny Chrześcijan, gdzie większość mieszkańców to prawosławni) pobożność ludowa głosi, by nie jeść również nic przygotowywanego na ogniu, a także tego, do czego potrzeba noża.
Codziennie, oprócz 5 sierpnia, w cerkwiach w ramach wieczerni jest śpiewany (nie czytany!) Al-Barāklīsī, czyli kanon do Bogurodzicy, w którego przynajmniej refren „Przenajświętsza Bogurodzico zbaw nas!” włączają się wszyscy zgromadzeni w świątyni (więcej o nabożeństwie paraklesis można przeczytać tutaj). Na środek świątyni wystawia się ikonę Bogurodzicy, często przyozdobioną kwiatami.
Przemienienie Pańskie
Rygor postu zostaje złagodzony 6 sierpnia, kiedy Cerkiew obchodzi jedno z największych świąt, czyli Przemienienie Pańskie (arab. At-Tadżallī). Tego dnia spożywana jest ryba oraz winogrona poświęcone w cerkwi na koniec Liturgii Przemienienia; w niektórych regionach do święcenia przynoszone są również figi – zgodnie z obyczajem, powinien być to pierwszy raz w roku, kiedy spożywane są te produkty.
W związku z tym świętem istnieje też arabskie, rymowane powiedzenie ludowe: ‘Ajd At-Tadżallī bajaqūl lis-sajf łallī, łal-‘anb hallī („Święto Przemienienia zwie się koroną lata, a winogrona ozdobą”). Niektóre warianty odrobinę się różnią; prawdopodobnie przysłowie to wywodzi się z okolic Hims, a z biegiem czasu rozprzestrzeniło się po całej Syrii i Palestynie. Ponadto, jak na każde inne święto, wszyscy pozdrawiają się wzajemnie formułą Kull ‘āmm, ła-ant [ła-antum dla liczby mnogiej] bi-khajr, co wyraża życzenie wszelkiej pomyślności; drugą formą, podobną do słowiańskiego S prazdnikom, jest zdanie, w którym pierwsze słowo to nazwa święta, a drugie to mubārak, czyli np. na Przemienienie: At-Tadżallī mubārak, tzn. „Błogosławionego Przemienienia”.
Szczególne uroczystości w nocy z 5 na 6 sierpnia odbywają się w licznych cerkwiach i kościołach na górze Hermon; to ta góra, będąca przedmiotem sporu pomiędzy Libanem, Syrią i Izraelem, jest uważana przez wielu prawosławnych Libańczyków za miejsce przemienienia Chrystusa – miast Taboru. Również niektórzy bibliści są za tą interpretacją, sami zaś libańscy biskupi w swoich kazaniach podkreślają, iż najważniejsze jest to, co się wydarzyło na wysokiej górze, a nie na jakiej – Hermonie czy Taborze. Libańczycy dostają na tę noc specjalne przepustki, by pomodlić się w świętym miejscu.
Zaśnięcie Bogurodzicy
Obchody święta Zaśnięcia Bogurodzicy (arab. Ruqād As-Sajjida-l-‘Azra – dosłownie „Zaśnięcie Władczyni Dziewicy”) rozpoczynają się w wieczór 14 sierpnia (czasem 13) wieczernią z litiją oraz nabożeństwem Taqarīz („pochwała”), czyli pogrzebem Bogurodzicy, który jest analogiczny do tego Chrystusowego z Wielkiej Soboty. Jego struktura to: Pieśni Pochwalne składające się z trzech stacji – każdej na inną, unikalną w roku melodię, Eulogitaria oraz śpiew Wielkiej Doksologii, na koniec której następuje procesja z płaszczenicą (arab. an-na’asz). Tak jak w Wielkim Tygodniu, tak i na to święto procesja z płaszczenicą, jeśli tylko to możliwe pod względem bezpieczeństwa, przechodzi przez całą wieś lub też – w przypadku miasta – osiedle.
Następnie, już w atmosferze Letniej Paschy, celebrowana jest Boska Liturgia, i po niej zostaje zerwany post. W niektórych parafiach błogosławi się ryż z mlekiem z naznaczonym krzyżem, który następnie rozdaje się zgromadzonym wiernym, by tak właśnie zakończyli dwutygodniowy post przygotowujący do święta Zaśnięcia. W Libanie 15 sierpnia to dzień wolny od pracy; w Syrii takowym co prawda nie jest, aczkolwiek w mediach zawsze mówi się o obchodach święta Zaśnięcia. Jest to też święto patronalne niektórych syryjskich monasterów.
Nagranie nabożeństwa Paraklesis po arabsku
1. stacja Pieśni Pochwalnych Zaśnięcia w wykonaniu mniszek monasteru Zwiastowania w Aleppo
3. stacja Pieśni Pochwalnych Zaśnięcia w wykonaniu mniszek monasteru Zwiastowania w Aleppo
