Zostań przyjacielem cerkiew.pl
Supraskie katakumby – historia i przyszłość
Michał Gołub, 21 czerwca 2022
W niedzielę 19 czerwca w ramach Europejskich Dni Archeologii 2022 w Supraślu odbył się panel multimedialny „Supraskie katakumby – historia i przyszłość”. Został on zorganizowany przez Monaster Męski Zwiastowania Najświętszej Bogurodzicy w Supraślu we współpracy z Uniwersytetem w Białymstoku, Politechniką Białostocką, Uniwersytetem Medycznym w Białymstoku, Chrześcijańską Akademią Teologiczną w Warszawie oraz Akademią Supraską. Partnerem wydarzenia było województwo podlaskie. Honorowy patronat nad sesją objęli Narodowy Instytut Dziedzictwa i Marszałek Województwa Podlaskiego Artur Kosicki.
Pierwszym elementem panelu była część plenarna, która odbyła się w auli Akademii Supraskiej. W imieniu przeora Monasteru Męskiego Zwiastowania Najświętszej Bogurodzicy biskupa Andrzeja (Borkowskiego) przybyłych gości przywitał o. ihumen Pantelejmon (Karczewski).
Podczas panelu uczestnicy obejrzeli i wysłuchali pięciu prezentacji o różnorodnej tematyce. Jako pierwszy głos zabrał profesor Uniwersytetu w Białymstoku dr hab. Maciej Karczewski, który opowiedział o „archeologicznych zagadkach supraskich katakumb”. Z referatem pt. „Oddawanie czci zmarłym” wystąpił ihumen dr Pantelejmon (Karczewski). Kolejną prezentację przedstawiła profesor Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku dr hab. Iwona Ptaszyńska-Sarosiek, która opowiedziała o tym „co możemy wyczytać z kości”. Profesor Politechniki Białostockiej dr hab. Janusz Krentowski podzielił się z zebranymi swoimi spostrzeżeniami w prezentacji „Katakumby okiem konstruktora”. Na zakończenie głos zabrał prof. dr hab. Jerzy Uścinowicz, który zaprezentował rozważania na temat „Jak zachować i udostępnić katakumby?”.
Wykłady przeplatane były występami chóru Parafii Prawosławnej w Supraślu, który wykonał utwory w języku cerkiewnosłowiańskim i polskim. Część plenarną zwieńczył koncert przygotowany przez chór gości z Ukrainy.
Panel zwieńczyła część plenerowa, która odbyła się w katakumbach. Rozpoczęto ją krótkim uroczystym nabożeństwem w intencji spoczywających tam zmarłych. Następnie przyszedł czas na zwiedzanie niedostępnych na co dzień katakumb oraz wysłuchanie wspomnień o tym wyjątkowym miejscu.
Historia katakumb sięga pierwszej połowy XVI wieku, kiedy to pomiędzy 1532 a 1557 rokiem na południe od budynków monasterskich wzniesiono cerkiew Zmartwychwstania Chrystusa, a pod nią wymurowano katakumby z blisko dwustoma niszami grzebalnymi. Stały się one miejscem pochówku mnichów i fundatorów monasteru, w tym elit Rzeczypospolitej Obojga Narodów – przedstawicieli rodów: Chodkiewiczów, Czartoryskich, Sanguszków, Sapiehów, Tyszkiewiczów, Wiśniowieckich, i innych. W drugiej połowie XIX wieku ze względów bezpieczeństwa cerkiew rozebrano, a katakumby przykryto płaszczem ziemnym. W drugiej połowie XX w. katakumby niszczały. Nie powiodły się starania o ich zabezpieczenie podejmowane przez służby konserwatorskie w połowie lat 70 i 80. ubiegłego stulecia. Z roku na rok ich stan się pogarsza.
Efektem wieloletnich starań o uratowanie zabytku było podpisanie listu intencyjnego o współpracy „na rzecz ochrony zabytkowych Katakumb Supraskich, cennego dziedzictwa kulturowego północno-wschodniej Polski”. Sygnatariuszami listu byli: Klasztor Męski w Supraślu, Uniwersytet w Białymstoku, Politechnika Białostocka, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku i Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie. Wspólny projekt zakłada badania interdyscyplinarne, które przeprowadzą specjaliści z zakresu archeologii, historii, architektury, budownictwa, mechaniki, materiałoznawstwa, geomorfologii, sedymentologii, antropologii fizycznej, medycyny, chemii, biochemii, paleobotaniki oraz nauk pokrewnych.
Wielość dziedzin i dyscyplin naukowych zaangażowanych w ratowanie supraskich katakumb świadczy o bogactwie treści zawartej w tym zabytku oraz złożoności działań niezbędnych do jego uratowania.
Wkrótce na antenie i na stronie Radia Orthodoxia – zapis panelu.
Relacja w „Obiektywie” (TVP):
https://bialystok.tvp.pl/60837072/na-ratunek-katakumbom
Tekst: Michał Gołub
Zdjęcia: Aleksandra Jarosławska
Pierwszym elementem panelu była część plenarna, która odbyła się w auli Akademii Supraskiej. W imieniu przeora Monasteru Męskiego Zwiastowania Najświętszej Bogurodzicy biskupa Andrzeja (Borkowskiego) przybyłych gości przywitał o. ihumen Pantelejmon (Karczewski).
Podczas panelu uczestnicy obejrzeli i wysłuchali pięciu prezentacji o różnorodnej tematyce. Jako pierwszy głos zabrał profesor Uniwersytetu w Białymstoku dr hab. Maciej Karczewski, który opowiedział o „archeologicznych zagadkach supraskich katakumb”. Z referatem pt. „Oddawanie czci zmarłym” wystąpił ihumen dr Pantelejmon (Karczewski). Kolejną prezentację przedstawiła profesor Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku dr hab. Iwona Ptaszyńska-Sarosiek, która opowiedziała o tym „co możemy wyczytać z kości”. Profesor Politechniki Białostockiej dr hab. Janusz Krentowski podzielił się z zebranymi swoimi spostrzeżeniami w prezentacji „Katakumby okiem konstruktora”. Na zakończenie głos zabrał prof. dr hab. Jerzy Uścinowicz, który zaprezentował rozważania na temat „Jak zachować i udostępnić katakumby?”.
Wykłady przeplatane były występami chóru Parafii Prawosławnej w Supraślu, który wykonał utwory w języku cerkiewnosłowiańskim i polskim. Część plenarną zwieńczył koncert przygotowany przez chór gości z Ukrainy.
Panel zwieńczyła część plenerowa, która odbyła się w katakumbach. Rozpoczęto ją krótkim uroczystym nabożeństwem w intencji spoczywających tam zmarłych. Następnie przyszedł czas na zwiedzanie niedostępnych na co dzień katakumb oraz wysłuchanie wspomnień o tym wyjątkowym miejscu.
Historia katakumb sięga pierwszej połowy XVI wieku, kiedy to pomiędzy 1532 a 1557 rokiem na południe od budynków monasterskich wzniesiono cerkiew Zmartwychwstania Chrystusa, a pod nią wymurowano katakumby z blisko dwustoma niszami grzebalnymi. Stały się one miejscem pochówku mnichów i fundatorów monasteru, w tym elit Rzeczypospolitej Obojga Narodów – przedstawicieli rodów: Chodkiewiczów, Czartoryskich, Sanguszków, Sapiehów, Tyszkiewiczów, Wiśniowieckich, i innych. W drugiej połowie XIX wieku ze względów bezpieczeństwa cerkiew rozebrano, a katakumby przykryto płaszczem ziemnym. W drugiej połowie XX w. katakumby niszczały. Nie powiodły się starania o ich zabezpieczenie podejmowane przez służby konserwatorskie w połowie lat 70 i 80. ubiegłego stulecia. Z roku na rok ich stan się pogarsza.
Efektem wieloletnich starań o uratowanie zabytku było podpisanie listu intencyjnego o współpracy „na rzecz ochrony zabytkowych Katakumb Supraskich, cennego dziedzictwa kulturowego północno-wschodniej Polski”. Sygnatariuszami listu byli: Klasztor Męski w Supraślu, Uniwersytet w Białymstoku, Politechnika Białostocka, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku i Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie. Wspólny projekt zakłada badania interdyscyplinarne, które przeprowadzą specjaliści z zakresu archeologii, historii, architektury, budownictwa, mechaniki, materiałoznawstwa, geomorfologii, sedymentologii, antropologii fizycznej, medycyny, chemii, biochemii, paleobotaniki oraz nauk pokrewnych.
Wielość dziedzin i dyscyplin naukowych zaangażowanych w ratowanie supraskich katakumb świadczy o bogactwie treści zawartej w tym zabytku oraz złożoności działań niezbędnych do jego uratowania.
Wkrótce na antenie i na stronie Radia Orthodoxia – zapis panelu.
Relacja w „Obiektywie” (TVP):
https://bialystok.tvp.pl/60837072/na-ratunek-katakumbom
Tekst: Michał Gołub
Zdjęcia: Aleksandra Jarosławska
