Zostań przyjacielem cerkiew.pl
Żywoty Ambrożego Wyznawcy, Gertrudy z Nijvel i Anina Cudotwórcy
24 marca 2022
Kontynuując publikację fragmentów z Synaksarionu, chcielibyśmy przedstawić wam żywoty kolejnych świętych.
Teksty pochodzą ze wspaniałego zbioru, którego pełny tytuł brzmi "Synaksarion. Żywoty świętych Cerkwi Prawosławnej spisane na Świętej Górze Atos przez Hieromnicha Makarego z monasteru Simonopetra". Trudu tłumaczenia i wydania polskiej wersji tego zbioru podjęło się Wydawnictwo "Bratczyk". Prace nad kolejnymi tomami nadal trwają.
Publikowane co tydzień teksty zasilą również katalog żywotów świętych, zebrany w aplikacji kalendarz.cerkiew.pl.
Mamy nadzieję, że wybrane fragmenty posłużą jako zachęta do zagłębienia się w lekturę Synaksarionów.
Wspomnienie świętego Ambrożego Wyznawcy, katolikosa Gruzji
(16/29 marca)
Św. Ambroży (Chelaja) urodził się w 1861 roku w rodzinie kapłana z Megrelii w Zachodniej Gruzji, we wsi Martwili, guberni Kutaisi. Ukończył seminarium w Tbilisi i w 1885 roku został wyświęcony na kapłana. Przez pewien czas służył w parafii, a potem został przeniesiony do katedry w mieście Suchumi.
Owdowiawszy po jedenastu latach małżeństwa, kapłan zdecydował udać się do Kazania, żeby tam studiować teologię w akademii teologicznej. Tu zaczęło się jego zainteresowanie początkami chrześcijaństwa w Gruzji. Po ukończeniu akademii, św. Ambroży złożył śluby zakonne, powrócił do ojczyzny i rozpoczął działalność na rzecz przywrócenia autokefalii Kościoła gruzińskiego, za co był przez władze wysłany do Rosji w 1905 roku.
Po powrocie z Kazania do ojczyzny został ihumenem prawie opustoszałego monasteru Czeliszi, który niegdyś był centrum teologicznego kształcenia w Gruzji. Zgromadził gorliwych młodzieńców i zaczął ich nauczać. Wiele czasu poświęcał restauracji bezcennych rękopisów monasteru.
Następnie został przeniesiony do monasteru Przemienienia w Tbilisi.
W 1908 roku ihumen Ambroży został oskarżony o udział w zabójstwie egzarchy Gruzji Nikona i pozbawiony prawa odprawiania nabożeństw. Postanowiono zesłać go do monasteru Świętej Trójcy w Riazaniu, gdzie został uniewinniony i otrzymał pozwolenie na odprawianie nabożeństw.
Po powrocie do Gruzji w 1917 roku po kilku miesiącach brał udział w przywracaniu autokefalii swojego Kościoła. 15 października 1917 roku został mianowany metropolitą Czkondidi, a dwa lata później Suchumi. Autokefalia została ogłoszona 14 października 1921 roku. Św. Ambroży został katolikosem-patriarchą Gruzji.
Wybór ten nie był oznaką czci, a raczej początkiem drogi krzyżowej. Rzeczywiście, bolszewicy rozgrabili lub zniszczyli ponad tysiąc dwieście cerkwi i zaczęli prześladować znanych duchownych, skazując ich na śmierć lub zsyłkę.
W 1922 roku św. Ambroży posłał na konferencję w Genui memorandum o sytuacji w Gruzji. Został natychmiast aresztowany i podczas przesłuchań nie bał się oskarżać bolszewików o przestępstwa i świętokradztwa, i dodał: „Wyznanie wiary jest konieczne dla każdego narodu. Prześladowania jedynie zwiększają tę konieczność, pogłębiają wiarę, która nabiera nowej mocy”. Proces patriarchy stał się dla szerokich kręgów narodu gruzińskiego okazją do wypowiedzenia się przeciwko okupacji sowieckiej, a przed ogłoszeniem wyroku katolikos-patriarcha powiedział przed swoimi sędziami te słowa: „Moja dusza należy do Boga, moje serce do ojczyzny, a z moim ciałem możecie zrobić wszystko, co uważacie za konieczne!”. Patriarcha został skazany na siedem lat więzienia, a w 1924 roku wraz z innymi kapłanami został amnestiowany. Zdrowie jego po pobycie w więzieniu było nadszarpnięte i św. Ambroży odszedł do Boga 29 marca 1927 roku.
* Św. Ambroży został kanonizowany w 1995 roku.
Za: Synaksarion. Marzec, Wydawnictwo „Bratczyk”, Hajnówka 2014, s. 212-213.
Wspomnienie świętej Gertrudy z Nijvel
(17/30 marca)
Św. Gertruda urodziła się w 626 roku w brabanckim mieście Landen. Jej ojcem był Pepin Landeński, majordomus króla Austrazji Chlotara II, a matką św. Itta[1]. Dziewczynka była wychowywana przez matkę w miłości i cnotach. Gdy miała dziesięć lat, król Franków Dogobert zaproponował jej małżeństwo z synem jednego ze swych doradców. Gertruda powiedziała jednak, że nie pragnie innego oblubieńca, tylko Pana Jezusa Chrystusa. Zgromadzeni zastygli, zdumieni zdecydowaniem dziecka i zrozumieli, że ona jest rzeczywiście wybrana przez Boga.
Po śmierci Pepina (640)[2] jego żona udała się wraz z Gertrudą do swego majątku Nijvel (franc. Nivelles). Zgodnie z radą św. Amanda (6 lutego) założyła tam klasztor i sama postrzygła włosy swojej córki na znak poświęcenia jej Bogu. Gdy córka otrzymała z rąk biskupa szaty zakonne, matka wyznaczyła ją przełożoną klasztoru. Obdarzona głęboką pobożnością i duchowym rozsądkiem, rzadkim nawet u ludzi starszych, wpajała ona siostrom gorliwość w wysiłkach ascetycznych i cnotach. Gertruda poświęcała się całkowicie posłudze biednym, chorym i starcom oraz z miłością przyjmowała pielgrzymów z obcych krajów.
Jej duchowa sława wkrótce rozprzestrzeniła się daleko. Na przykład, święta przyjęła irlandzkich mnichów św. Foillana i jego brata Ultana[3], którzy zostali wygnani ze wschodniej Anglii przez groźnego króla Mercie, Pendę[4]. Brat Gertrudy, majordomus Austrazji, dał im w darze ziemię w Fosse-la-Ville[5], gdzie założono klasztor zgodnie z celtyckimi zwyczajami, ale pod duchowym kierownictwem świętej. Przełożona prosiła niektórych z irlandzkich mnichów, żeby wyjaśniali Pismo Święte mniszkom, a innych posyłała na głoszenie Dobrej Nowiny w okolicznych ziemiach.
Pewnego razu, gdy św. Foillan wracał do swego klasztoru po odprawieniu św. Liturgii w Nijvel, on sam i trzej jego towarzysze zostali zabici w lesie przez zbójców. Wtedy kierownictwo męskiego klasztoru przejął jego brat Ultan (655).
Przeżywszy pięć lat pod kierunkiem córki, św. Itta spoczęła w Bogu. Św. Gertruda, pragnąc płomiennie poświęcać więcej czasu modlitwie, złożyła odpowiedzialność za sprawy klasztorne na mnichów, a wewnętrzne zarządzanie wspólnotą powierzyła doświadczonym siostrom. Ona sama gorliwie oddawała się postom, modlitwom i czuwaniom, przez co zdobyła wielką przychylność Bożą. Kiedy Gertruda modliła się w kościele, nie raz widziano, jak nad jej głową pojawiał się płomienny krąg, oświecający wszystko wkoło.
Jednak tak surowy styl życia wkrótce zniszczył zdrowie świętej. Chociaż miała ona tylko trzydzieści lat, za zgodą duchowych synów i córek przekazała obowiązki przełożonej swojej dwudziestoletniej krewnej Wulfetrudzie, która wychowała się przy niej. Odtąd Gertruda żyła jak prosta mniszka, zwiększając modlitwy bez zwracania uwagi na słabnące siły i dlatego stała się godną niezwykłych wizji.
Czując szybkie odejście, zgromadziła siostry i wezwała je, aby były wierne ślubom zakonnym oraz powiedziała, jak ją pochować: ubraną we włosiennicę, z głową przykrytą zniszczonym welonem. Następnie wysłała listy do klasztoru Fosse do św. Ultana, żeby zapytać go o dzień swojej śmierci. On odpowiedział, że powinna umrzeć następnego dnia podczas św. Liturgii, ale niech się nie lęka, gdyż św. Patryk i Aniołowie wybrani przez Boga przyjdą, żeby zabrać jej duszę i przenieść do miejsca chwały.
Rzeczywiście, 17 marca 659 roku, po przyjęciu św. Komunii oddała dusze Boskiemu Oblubieńcowi. Przy jej grobie natychmiast zaczęły dziać się cuda. Kult św. Gertrudy rozprzestrzenił się w średniowieczu po całej północnej Europie, gdzie modlono się do niej jako do opiekunki podróżników i sadowników[6].
[1] Kościół zachodni obchodzi jej wspomnienie 5 maja.
[2] Jego starsza córka, św. Begga, wyszła za mąż za Ansegisela, syna św. Arnoula, ich małżeństwo dało początek dynastii Karolingów.
[3] Ich wspomnienie ma miejsce w Kościele zachodnim 16 stycznia i 12 marca.
[4] Patrz: żywot św. Sigeberta 27 września.
[5] Obecnie Namur.
[6] W średniowieczu modlono się także do św. Gertrudy o wybawienie od plag szczurów i myszy, toteż w ikonografii z tego okresu często występuje z tymi gryzoniami, a także z kotami.
Za: Synaksarion. Marzec, Wydawnictwo „Bratczyk”, Hajnówka 2014, s. 227-230.
Wspomnienie świętego Anina Cudotwórcy
(18/31 marca)
Św. Anin (lub Ananiasz) w wieku szesnastu lat został sierotą. Odszedł na pustynię, znajdującą się wokół miasta Neocezarea nad Eufratem, i powierzył się duchowemu kierownictwu ascety o imieniu Maium. Starzec ten żył w skrajnym ubóstwie i spożywał tylko to, co dał mu Bóg, a i to raz na cztery dni.
Gdy duchowy ojciec postanowił udać się w inne miejsce, św. Anin pozostał tam, gdzie wyrzekł się świata, i zaczął sam żyć w celi, podejmując od czasu do czasu wielodniowe wędrówki w głąb pustyni. Tak ukrócił żądze swego ciała, aby dusza mogła przyjąć łaskę Bożą, że jemu, jak pierwszemu Adamowi, służyły dzikie zwierzęta i przyroda, a dwa lwy towarzyszyły mu we wszystkich wędrówkach.
Sława jego świętości rozprzestrzeniała się i wielu mężczyzn oraz kobiet ze wszystkich stanów przychodziło do niego, przyprowadzając ze sobą chorych, którzy otrzymywali uleczenie dzięki modlitwie świętego. On dokonywał także innych cudów, aby dać pewną pociechę swoim gościom, zmęczonym długą drogą.
Pewnego razu jakiś biedak, udręczony długami, poprosił go o jałmużnę. Św. Anin, nie mając nic, co można byłoby dać, oddał mu osła, który w tej dalekiej krainie był niezwykle pożyteczny.
Innym razem święty dowiedział się od Boga, że pewien słupnik, słynący cnotami, został pobity przez zawistnego brata i zszedł ze słupa, pragnąc się zemścić. Św. Anin w celu wezwania słupnika do pokoju, skierował do niego list, który zaniósł jeden z lwów. Zobaczywszy dzikiego zwierza, przemienionego w posłańca, słupnik rozrzewnił się i zrezygnował ze swego zamysłu, i tym samym sposobem odpowiedział świętemu.
W ciągu dziewięćdziesięciu pięciu lat spędzonych w tej samej celi, św. Anin dokonał także innych cudów. Osiągnąwszy sto dziesięć lat życia, zgromadził on swoich uczniów, których było mnóstwo w okolicy, wyznaczył swego następcę, dał im rady i przepowiedział wydarzenia, które później dokładnie się spełniły, jak on to ogłosił. Następnie cudotwórca w pokoju oddał duszę Bogu.
Za: Synaksarion. Marzec, Wydawnictwo „Bratczyk”, Hajnówka 2014, s. 238-239.
Żywoty świętych z Synaksarionów publikujemy dzięki uprzejmości Wydawnictwa "Bratczyk".
Więcej na temat prac nad ich tłumaczeniem: TUTAJ.
Teksty pochodzą ze wspaniałego zbioru, którego pełny tytuł brzmi "Synaksarion. Żywoty świętych Cerkwi Prawosławnej spisane na Świętej Górze Atos przez Hieromnicha Makarego z monasteru Simonopetra". Trudu tłumaczenia i wydania polskiej wersji tego zbioru podjęło się Wydawnictwo "Bratczyk". Prace nad kolejnymi tomami nadal trwają.
Publikowane co tydzień teksty zasilą również katalog żywotów świętych, zebrany w aplikacji kalendarz.cerkiew.pl.
Mamy nadzieję, że wybrane fragmenty posłużą jako zachęta do zagłębienia się w lekturę Synaksarionów.
Wspomnienie świętego Ambrożego Wyznawcy, katolikosa Gruzji
(16/29 marca)
Św. Ambroży (Chelaja) urodził się w 1861 roku w rodzinie kapłana z Megrelii w Zachodniej Gruzji, we wsi Martwili, guberni Kutaisi. Ukończył seminarium w Tbilisi i w 1885 roku został wyświęcony na kapłana. Przez pewien czas służył w parafii, a potem został przeniesiony do katedry w mieście Suchumi.
Owdowiawszy po jedenastu latach małżeństwa, kapłan zdecydował udać się do Kazania, żeby tam studiować teologię w akademii teologicznej. Tu zaczęło się jego zainteresowanie początkami chrześcijaństwa w Gruzji. Po ukończeniu akademii, św. Ambroży złożył śluby zakonne, powrócił do ojczyzny i rozpoczął działalność na rzecz przywrócenia autokefalii Kościoła gruzińskiego, za co był przez władze wysłany do Rosji w 1905 roku.
Po powrocie z Kazania do ojczyzny został ihumenem prawie opustoszałego monasteru Czeliszi, który niegdyś był centrum teologicznego kształcenia w Gruzji. Zgromadził gorliwych młodzieńców i zaczął ich nauczać. Wiele czasu poświęcał restauracji bezcennych rękopisów monasteru.
Następnie został przeniesiony do monasteru Przemienienia w Tbilisi.
W 1908 roku ihumen Ambroży został oskarżony o udział w zabójstwie egzarchy Gruzji Nikona i pozbawiony prawa odprawiania nabożeństw. Postanowiono zesłać go do monasteru Świętej Trójcy w Riazaniu, gdzie został uniewinniony i otrzymał pozwolenie na odprawianie nabożeństw.
Po powrocie do Gruzji w 1917 roku po kilku miesiącach brał udział w przywracaniu autokefalii swojego Kościoła. 15 października 1917 roku został mianowany metropolitą Czkondidi, a dwa lata później Suchumi. Autokefalia została ogłoszona 14 października 1921 roku. Św. Ambroży został katolikosem-patriarchą Gruzji.
Wybór ten nie był oznaką czci, a raczej początkiem drogi krzyżowej. Rzeczywiście, bolszewicy rozgrabili lub zniszczyli ponad tysiąc dwieście cerkwi i zaczęli prześladować znanych duchownych, skazując ich na śmierć lub zsyłkę.
W 1922 roku św. Ambroży posłał na konferencję w Genui memorandum o sytuacji w Gruzji. Został natychmiast aresztowany i podczas przesłuchań nie bał się oskarżać bolszewików o przestępstwa i świętokradztwa, i dodał: „Wyznanie wiary jest konieczne dla każdego narodu. Prześladowania jedynie zwiększają tę konieczność, pogłębiają wiarę, która nabiera nowej mocy”. Proces patriarchy stał się dla szerokich kręgów narodu gruzińskiego okazją do wypowiedzenia się przeciwko okupacji sowieckiej, a przed ogłoszeniem wyroku katolikos-patriarcha powiedział przed swoimi sędziami te słowa: „Moja dusza należy do Boga, moje serce do ojczyzny, a z moim ciałem możecie zrobić wszystko, co uważacie za konieczne!”. Patriarcha został skazany na siedem lat więzienia, a w 1924 roku wraz z innymi kapłanami został amnestiowany. Zdrowie jego po pobycie w więzieniu było nadszarpnięte i św. Ambroży odszedł do Boga 29 marca 1927 roku.
* Św. Ambroży został kanonizowany w 1995 roku.
Za: Synaksarion. Marzec, Wydawnictwo „Bratczyk”, Hajnówka 2014, s. 212-213.
Wspomnienie świętej Gertrudy z Nijvel
(17/30 marca)
Św. Gertruda urodziła się w 626 roku w brabanckim mieście Landen. Jej ojcem był Pepin Landeński, majordomus króla Austrazji Chlotara II, a matką św. Itta[1]. Dziewczynka była wychowywana przez matkę w miłości i cnotach. Gdy miała dziesięć lat, król Franków Dogobert zaproponował jej małżeństwo z synem jednego ze swych doradców. Gertruda powiedziała jednak, że nie pragnie innego oblubieńca, tylko Pana Jezusa Chrystusa. Zgromadzeni zastygli, zdumieni zdecydowaniem dziecka i zrozumieli, że ona jest rzeczywiście wybrana przez Boga.
Po śmierci Pepina (640)[2] jego żona udała się wraz z Gertrudą do swego majątku Nijvel (franc. Nivelles). Zgodnie z radą św. Amanda (6 lutego) założyła tam klasztor i sama postrzygła włosy swojej córki na znak poświęcenia jej Bogu. Gdy córka otrzymała z rąk biskupa szaty zakonne, matka wyznaczyła ją przełożoną klasztoru. Obdarzona głęboką pobożnością i duchowym rozsądkiem, rzadkim nawet u ludzi starszych, wpajała ona siostrom gorliwość w wysiłkach ascetycznych i cnotach. Gertruda poświęcała się całkowicie posłudze biednym, chorym i starcom oraz z miłością przyjmowała pielgrzymów z obcych krajów.
Jej duchowa sława wkrótce rozprzestrzeniła się daleko. Na przykład, święta przyjęła irlandzkich mnichów św. Foillana i jego brata Ultana[3], którzy zostali wygnani ze wschodniej Anglii przez groźnego króla Mercie, Pendę[4]. Brat Gertrudy, majordomus Austrazji, dał im w darze ziemię w Fosse-la-Ville[5], gdzie założono klasztor zgodnie z celtyckimi zwyczajami, ale pod duchowym kierownictwem świętej. Przełożona prosiła niektórych z irlandzkich mnichów, żeby wyjaśniali Pismo Święte mniszkom, a innych posyłała na głoszenie Dobrej Nowiny w okolicznych ziemiach.
Pewnego razu, gdy św. Foillan wracał do swego klasztoru po odprawieniu św. Liturgii w Nijvel, on sam i trzej jego towarzysze zostali zabici w lesie przez zbójców. Wtedy kierownictwo męskiego klasztoru przejął jego brat Ultan (655).
Przeżywszy pięć lat pod kierunkiem córki, św. Itta spoczęła w Bogu. Św. Gertruda, pragnąc płomiennie poświęcać więcej czasu modlitwie, złożyła odpowiedzialność za sprawy klasztorne na mnichów, a wewnętrzne zarządzanie wspólnotą powierzyła doświadczonym siostrom. Ona sama gorliwie oddawała się postom, modlitwom i czuwaniom, przez co zdobyła wielką przychylność Bożą. Kiedy Gertruda modliła się w kościele, nie raz widziano, jak nad jej głową pojawiał się płomienny krąg, oświecający wszystko wkoło.
Jednak tak surowy styl życia wkrótce zniszczył zdrowie świętej. Chociaż miała ona tylko trzydzieści lat, za zgodą duchowych synów i córek przekazała obowiązki przełożonej swojej dwudziestoletniej krewnej Wulfetrudzie, która wychowała się przy niej. Odtąd Gertruda żyła jak prosta mniszka, zwiększając modlitwy bez zwracania uwagi na słabnące siły i dlatego stała się godną niezwykłych wizji.
Czując szybkie odejście, zgromadziła siostry i wezwała je, aby były wierne ślubom zakonnym oraz powiedziała, jak ją pochować: ubraną we włosiennicę, z głową przykrytą zniszczonym welonem. Następnie wysłała listy do klasztoru Fosse do św. Ultana, żeby zapytać go o dzień swojej śmierci. On odpowiedział, że powinna umrzeć następnego dnia podczas św. Liturgii, ale niech się nie lęka, gdyż św. Patryk i Aniołowie wybrani przez Boga przyjdą, żeby zabrać jej duszę i przenieść do miejsca chwały.
Rzeczywiście, 17 marca 659 roku, po przyjęciu św. Komunii oddała dusze Boskiemu Oblubieńcowi. Przy jej grobie natychmiast zaczęły dziać się cuda. Kult św. Gertrudy rozprzestrzenił się w średniowieczu po całej północnej Europie, gdzie modlono się do niej jako do opiekunki podróżników i sadowników[6].
[1] Kościół zachodni obchodzi jej wspomnienie 5 maja.
[2] Jego starsza córka, św. Begga, wyszła za mąż za Ansegisela, syna św. Arnoula, ich małżeństwo dało początek dynastii Karolingów.
[3] Ich wspomnienie ma miejsce w Kościele zachodnim 16 stycznia i 12 marca.
[4] Patrz: żywot św. Sigeberta 27 września.
[5] Obecnie Namur.
[6] W średniowieczu modlono się także do św. Gertrudy o wybawienie od plag szczurów i myszy, toteż w ikonografii z tego okresu często występuje z tymi gryzoniami, a także z kotami.
Za: Synaksarion. Marzec, Wydawnictwo „Bratczyk”, Hajnówka 2014, s. 227-230.
Wspomnienie świętego Anina Cudotwórcy
(18/31 marca)
Św. Anin (lub Ananiasz) w wieku szesnastu lat został sierotą. Odszedł na pustynię, znajdującą się wokół miasta Neocezarea nad Eufratem, i powierzył się duchowemu kierownictwu ascety o imieniu Maium. Starzec ten żył w skrajnym ubóstwie i spożywał tylko to, co dał mu Bóg, a i to raz na cztery dni.
Gdy duchowy ojciec postanowił udać się w inne miejsce, św. Anin pozostał tam, gdzie wyrzekł się świata, i zaczął sam żyć w celi, podejmując od czasu do czasu wielodniowe wędrówki w głąb pustyni. Tak ukrócił żądze swego ciała, aby dusza mogła przyjąć łaskę Bożą, że jemu, jak pierwszemu Adamowi, służyły dzikie zwierzęta i przyroda, a dwa lwy towarzyszyły mu we wszystkich wędrówkach.
Sława jego świętości rozprzestrzeniała się i wielu mężczyzn oraz kobiet ze wszystkich stanów przychodziło do niego, przyprowadzając ze sobą chorych, którzy otrzymywali uleczenie dzięki modlitwie świętego. On dokonywał także innych cudów, aby dać pewną pociechę swoim gościom, zmęczonym długą drogą.
Pewnego razu jakiś biedak, udręczony długami, poprosił go o jałmużnę. Św. Anin, nie mając nic, co można byłoby dać, oddał mu osła, który w tej dalekiej krainie był niezwykle pożyteczny.
Innym razem święty dowiedział się od Boga, że pewien słupnik, słynący cnotami, został pobity przez zawistnego brata i zszedł ze słupa, pragnąc się zemścić. Św. Anin w celu wezwania słupnika do pokoju, skierował do niego list, który zaniósł jeden z lwów. Zobaczywszy dzikiego zwierza, przemienionego w posłańca, słupnik rozrzewnił się i zrezygnował ze swego zamysłu, i tym samym sposobem odpowiedział świętemu.
W ciągu dziewięćdziesięciu pięciu lat spędzonych w tej samej celi, św. Anin dokonał także innych cudów. Osiągnąwszy sto dziesięć lat życia, zgromadził on swoich uczniów, których było mnóstwo w okolicy, wyznaczył swego następcę, dał im rady i przepowiedział wydarzenia, które później dokładnie się spełniły, jak on to ogłosił. Następnie cudotwórca w pokoju oddał duszę Bogu.
Za: Synaksarion. Marzec, Wydawnictwo „Bratczyk”, Hajnówka 2014, s. 238-239.
Żywoty świętych z Synaksarionów publikujemy dzięki uprzejmości Wydawnictwa "Bratczyk".
Więcej na temat prac nad ich tłumaczeniem: TUTAJ.