Zostań przyjacielem cerkiew.pl
Chrystus w listach św. Pawła
tłum. Jakub Oniszczuk, 20 grudnia 2021
Chrystologia przedstawiona w listach św. Pawła jest szczególnie ważna dla zrozumienia Nowego Testamentu jako całości, ponieważ listy św. Pawła są najwcześniejszymi, pierwszymi spisanymi dokumentami, które omawiają, kim jest Chrystus. Chociaż oczywiście te listy zostały napisane po wydarzeniach opisanych w ewangeliach i, w większości przypadków, po wydarzeniach opisanych w Dziejach Apostolskich, pisemne pouczenia św. Pawła skierowane do młodych, założonych przez niego wspólnot chrześcijańskich, poprzedzają spisanie historii ewangelicznych. Gdyby rzeczywiście nastąpił jakiś „rozwój” rozumienia roli lub samej idei Chrystusa, od „niższej” do „wyższej” chrystologii, można by oczekiwać, że w pismach św. Pawła znajdziemy bardziej prymitywną i niższą wizję Jego tożsamości. W rzeczywistości jednak znajdujemy coś dokładnie odwrotnego.
Wśród uczonych istnieją niezliczone kontrowersje dotyczące autorstwa wielu listów św. Pawła. Tym problemem zajmiemy się jeszcze w przyszłości. W niniejszej dyskusji przykłady wzięte w celu ustalenia, jak św. Paweł rozumiał boskość Chrystusa, będą pochodzić z listów, których autorstwo nie jest kwestionowane. Listy te nieprzypadkowo są również najwcześniejszymi z pism św. Pawła. Z tego powodu, że zostawiają one wspomniane kontrowersje na boku, te przykłady są kluczowe dla obalenia idei, że chrystologia przeszła „rozwój”, a nie wywodzi się bezpośrednio z żydowskiego rozumienia Boga Izraela przyjętego w czasach Drugiej Świątyni.
Jak wspomniano w poprzednim poście z tej serii, Ewangelia św. Jana jest powszechnie akceptowana jako przedstawiająca Chrystusa jako boskiego. A jak pisałem w jeszcze innym poście, chrystologia św. Jana wypływa z idei judaizmu czasów Drugiej Świątyni o drugiej hipostazie Jahwe, Boga Izraela. Dwa elementy, które składają się na ten pogląd, to kwestia, że Jezus Chrystus jest bytem boskim wcześniej istniejącym razem z Ojcem, który stał się ciałem [J 1,1-18] oraz, że Jezus Chrystus jest Bogiem Izraela [J 8,58]. Te same dwa elementy dotyczące tożsamości Chrystusa można znaleźć we wczesnych, niekwestionowanych listach św. Pawła.
Filipian 2,5-11, czasami określany jako Carmen Christi, jest jednostką literacką, którą wielu uważa za wczesnochrześcijański hymn. Przedmiotem dyskusji jest to, czy przedstawia on istniejący wcześniej hymn, zaadaptowany przez św. Pawła do własnych celów, czy został skomponowany w całości przez niego. W każdym razie jest on używany przez św. Pawła jako teologiczny rdzeń jego nauczania do kościoła w Filippi. W nim Apostoł przedstawia Chrystusa jako preegzystującego w postaci Boga i przyjmującego na siebie także postać człowieczeństwa. Chrystus uniża się we wcieleniu, a następnie zostaje wywyższony z powrotem do swojego boskiego statusu. Pierwsze wersety uniemożliwiają interpretację postaci Jezusa Chrystusa jako jedynie wywyższonej istoty ludzkiej. Ten Pawłowy tekst (lub tekst jeszcze Pawła poprzedzający, ale który tak na niego wpłynął) wyraźnie przedstawia Chrystusa jako istotę będącą boską przed swoim wcieleniem.
Chociaż odwoływanie się do niej jako „kredo” jest anachronizmem, centralnym żydowskim wyznaniem doktrynalnym w pierwszym wieku, używanym zarówno jako deklaracja wiary, jak i medytacyjna modlitwa, była „Shema”, nazwana na cześć pierwszego hebrajskiego słowa w jej tekście. Księga Powtórzonego Prawa 6,4 stwierdza: „Słuchaj, Izraelu, Pan jest naszym Bogiem - Panem jedynym”. W Pierwszym Liście do Koryntian św. Paweł przyjmuje i przypasowuje grecką formę tego najświętszego tekstu. Zastępuje imię Boga Izraela słowem „kyrios”, czyli Pan, otrzymując: „Słuchaj Izraelu, Pan jest naszym Bogiem - Panem jedynym”. Św. Paweł stwierdza: „dla nas istnieje tylko jeden Bóg, Ojciec, od którego wszystko pochodzi i dla którego my istniejemy, oraz jeden Pan, Jezus Chrystus, przez którego wszystko się stało i dzięki któremu także my jesteśmy” [1 Kor 8,6].
W tym wersecie św. Paweł podzielił to klasyczne stwierdzenie jedności Boga Izraela na pierwszą połowę mówiącą o Bogu Ojcu, a drugą mówiącą o Jezusie Chrystusie. W ten sposób, modyfikując grekę z Powtórzonego Prawa, przedstawił jedynego Boga Izraela, Jahwe, jako dwie hipostazy, Ojca i Jezusa Chrystusa. Służy to do identyfikacji Jezusa Chrystusa jako drugiej hipostazy Boga Izraela, a kiedy połączymy to z Listem do Filipian, przedstawia Go również jako hipostazę już wcześniej pre-egzystującą, która wcieliła się w tych ostatnich dniach.
Św. Paweł używa takich równoległych konstrukcji stosunkowo często. W 1 Kor 12,4-6 używa takiej konstrukcji, aby paralelnie przedstawić wszystkie trzy osoby Trójcy Świętej. Wzorzec „jeden Duch, jeden Pan i jeden Bóg” identyfikuje trzy osoby, jednocześnie skupiając się na jedności każdej z nich. Podkreśla również ich wspólne zadanie, ponieważ trzej są traktowani równo. Błogosławieństwa, takie jak 2 Kor 13,14, również dają łaskę Boga Izraela w ramach trzech osób.
Pisma św. Pawła nie ujawniają prymitywnego etapu wiary chrześcijańskiej, z którego wyewoluowałyby późniejsze dogmaty, lecz w pełni uformowaną wiarę w Trójcę i Chrystusa. Te najwcześniejsze pisma Nowego Testamentu były w stanie przedstawić takie idee, ponieważ św. Paweł interpretuje objawienie się Jezusa Chrystusa w ciele i przyjście Ducha Świętego przez pryzmat istniejącego żydowskiego pojęcia o Bogu Izraela. Nie walczy o znalezienie środka między monoteizmem a politeizmem, lecz przedstawia postacie boskie, z którymi jego czytelnicy byli już zaznajomieni dzięki tradycji, w której otrzymali pisma święte.
o. Stephen De Young
za: The Whole Counsel Blog
fotografia: Slobodan. /orthphoto.net/
Wśród uczonych istnieją niezliczone kontrowersje dotyczące autorstwa wielu listów św. Pawła. Tym problemem zajmiemy się jeszcze w przyszłości. W niniejszej dyskusji przykłady wzięte w celu ustalenia, jak św. Paweł rozumiał boskość Chrystusa, będą pochodzić z listów, których autorstwo nie jest kwestionowane. Listy te nieprzypadkowo są również najwcześniejszymi z pism św. Pawła. Z tego powodu, że zostawiają one wspomniane kontrowersje na boku, te przykłady są kluczowe dla obalenia idei, że chrystologia przeszła „rozwój”, a nie wywodzi się bezpośrednio z żydowskiego rozumienia Boga Izraela przyjętego w czasach Drugiej Świątyni.
Jak wspomniano w poprzednim poście z tej serii, Ewangelia św. Jana jest powszechnie akceptowana jako przedstawiająca Chrystusa jako boskiego. A jak pisałem w jeszcze innym poście, chrystologia św. Jana wypływa z idei judaizmu czasów Drugiej Świątyni o drugiej hipostazie Jahwe, Boga Izraela. Dwa elementy, które składają się na ten pogląd, to kwestia, że Jezus Chrystus jest bytem boskim wcześniej istniejącym razem z Ojcem, który stał się ciałem [J 1,1-18] oraz, że Jezus Chrystus jest Bogiem Izraela [J 8,58]. Te same dwa elementy dotyczące tożsamości Chrystusa można znaleźć we wczesnych, niekwestionowanych listach św. Pawła.
Filipian 2,5-11, czasami określany jako Carmen Christi, jest jednostką literacką, którą wielu uważa za wczesnochrześcijański hymn. Przedmiotem dyskusji jest to, czy przedstawia on istniejący wcześniej hymn, zaadaptowany przez św. Pawła do własnych celów, czy został skomponowany w całości przez niego. W każdym razie jest on używany przez św. Pawła jako teologiczny rdzeń jego nauczania do kościoła w Filippi. W nim Apostoł przedstawia Chrystusa jako preegzystującego w postaci Boga i przyjmującego na siebie także postać człowieczeństwa. Chrystus uniża się we wcieleniu, a następnie zostaje wywyższony z powrotem do swojego boskiego statusu. Pierwsze wersety uniemożliwiają interpretację postaci Jezusa Chrystusa jako jedynie wywyższonej istoty ludzkiej. Ten Pawłowy tekst (lub tekst jeszcze Pawła poprzedzający, ale który tak na niego wpłynął) wyraźnie przedstawia Chrystusa jako istotę będącą boską przed swoim wcieleniem.
Chociaż odwoływanie się do niej jako „kredo” jest anachronizmem, centralnym żydowskim wyznaniem doktrynalnym w pierwszym wieku, używanym zarówno jako deklaracja wiary, jak i medytacyjna modlitwa, była „Shema”, nazwana na cześć pierwszego hebrajskiego słowa w jej tekście. Księga Powtórzonego Prawa 6,4 stwierdza: „Słuchaj, Izraelu, Pan jest naszym Bogiem - Panem jedynym”. W Pierwszym Liście do Koryntian św. Paweł przyjmuje i przypasowuje grecką formę tego najświętszego tekstu. Zastępuje imię Boga Izraela słowem „kyrios”, czyli Pan, otrzymując: „Słuchaj Izraelu, Pan jest naszym Bogiem - Panem jedynym”. Św. Paweł stwierdza: „dla nas istnieje tylko jeden Bóg, Ojciec, od którego wszystko pochodzi i dla którego my istniejemy, oraz jeden Pan, Jezus Chrystus, przez którego wszystko się stało i dzięki któremu także my jesteśmy” [1 Kor 8,6].
W tym wersecie św. Paweł podzielił to klasyczne stwierdzenie jedności Boga Izraela na pierwszą połowę mówiącą o Bogu Ojcu, a drugą mówiącą o Jezusie Chrystusie. W ten sposób, modyfikując grekę z Powtórzonego Prawa, przedstawił jedynego Boga Izraela, Jahwe, jako dwie hipostazy, Ojca i Jezusa Chrystusa. Służy to do identyfikacji Jezusa Chrystusa jako drugiej hipostazy Boga Izraela, a kiedy połączymy to z Listem do Filipian, przedstawia Go również jako hipostazę już wcześniej pre-egzystującą, która wcieliła się w tych ostatnich dniach.
Św. Paweł używa takich równoległych konstrukcji stosunkowo często. W 1 Kor 12,4-6 używa takiej konstrukcji, aby paralelnie przedstawić wszystkie trzy osoby Trójcy Świętej. Wzorzec „jeden Duch, jeden Pan i jeden Bóg” identyfikuje trzy osoby, jednocześnie skupiając się na jedności każdej z nich. Podkreśla również ich wspólne zadanie, ponieważ trzej są traktowani równo. Błogosławieństwa, takie jak 2 Kor 13,14, również dają łaskę Boga Izraela w ramach trzech osób.
Pisma św. Pawła nie ujawniają prymitywnego etapu wiary chrześcijańskiej, z którego wyewoluowałyby późniejsze dogmaty, lecz w pełni uformowaną wiarę w Trójcę i Chrystusa. Te najwcześniejsze pisma Nowego Testamentu były w stanie przedstawić takie idee, ponieważ św. Paweł interpretuje objawienie się Jezusa Chrystusa w ciele i przyjście Ducha Świętego przez pryzmat istniejącego żydowskiego pojęcia o Bogu Izraela. Nie walczy o znalezienie środka między monoteizmem a politeizmem, lecz przedstawia postacie boskie, z którymi jego czytelnicy byli już zaznajomieni dzięki tradycji, w której otrzymali pisma święte.
o. Stephen De Young
za: The Whole Counsel Blog
fotografia: Slobodan. /orthphoto.net/
Poprzedni z serii:
Chrystus w Ewangeliach
Chrystus w Ewangeliach
Kolejny z serii:
Św. Paweł jako mistyk
Św. Paweł jako mistyk