polska: Odrodzeni wraz z Rzeczpospolitą

Odrodzeni wraz z Rzeczpospolitą

ks. Jarosław Grycz, 13 grudnia 2021

Kolejny projekt Klubu Miłośników Łemkowszczyzny realizowany przy wsparciu Ośrodka Kultury Prawosławnej „Elpis” w Gorlicach właśnie został zakończony.

„Odrodzeni wraz z Rzeczpospolitą” to projekt dofinansowany ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach programu „Patriotyzm Jutra”. Głównym celem zadania było poszukiwanie archiwalnych fotografii i dokumentów, ukazujących proces odrodzenia się życia społeczno-religijnego Łemków na południu Polski po 1918 r. W efekcie powstała wystawa fotograficzna oraz opublikowany został katalog zebranych ilustracji.

Projekt powstał, by przybliżyć szerszemu gronu mało znaną historię odradzania się na południu Polski prawosławnych struktur parafialnych w niepodległej Polsce. Przez cały okres zaboru austriackiego Łemkowie byli pozbawieni możliwości swobodnego kultywowania swoich tradycji, a w okresie I wojny światowej byli prześladowani i zsyłani do obozów koncentracyjnych w głąb Austrii – w Talerhofie i Terezynie. W tym okresie życie straciła duża część łemkowskiej inteligencji. Wybitną dla Łemków postacią i symbolem martyrologii tego okresu jest św. Maksym Sandowicz, duchowny rozstrzelany przez żandarmów austriackich 6 września 1914 r. w Gorlicach. Ponieważ historia ta jest bardzo słabo znana i udokumentowana, celem projektu było uzupełnienie tej luki oraz ukazanie wpływu polskich Łemków na budowanie niezależnego i demokratycznego państwa Polskiego, a jednocześnie wpływu Państwa Polskiego na kultywowanie przez prawosławnych obywateli swoich tradycji religijno-kulturowych.

Projekt polegał na dokonywaniu kwerend w poszukiwaniu starych fotografii i dokumentów, digitalizacji i obróbce cyfrowej zniszczonych zdjęć oraz zebraniu materiału faktograficznego. Zorganizowano 5-dniowe warsztaty międzypokoleniowe poszerzające wiedzę historyczną ich uczestników oraz umożliwiające selekcję i uporządkowanie zebranego materiału fotograficznego. Wzięła w nich udział młodzież szkolna i studencka oraz osoby starsze. Zwieńczenie projektu stanowiła wystawa zdobytych fotografii oraz stworzenie ich katalogu. Dzięki temu udało się przywrócić pamięć o wybitnych postaciach, wnoszących swój wkład w dzieło budowania niezależnego Państwa i Kościoła oraz przybliżyć ważne wydarzenia z historii odbudowywania struktur parafialnych w okresie międzywojnia na Łemkowszczyźnie.

Klub Miłośników Łemkowszczyzny to grupa pasjonatów, którzy pragną upowszechniać ginącą materialną i duchową kulturę Łemków oraz nawiązywać i utrwalać silne więzi międzyludzkie ponad podziałami rasowymi, narodowościowymi i wyznaniowymi. W ramach swoich zadań prowadzi działalność wydawniczą, organizuje warsztaty, koncerty i wystawy oraz dba o ochronę zabytków i cmentarzy łemkowskich. W ciągu ostatnich 3 lat prowadzone były akcje wolontariackie na rzecz wspomagania działań przy inwentaryzacji zabytkowych cmentarzy łemkowskich woj. podkarpackiego i małopolskiego. W roku 2018 przeprowadzono inwentaryzację starodruków cyrylickich, będących w posiadaniu parafii na terenie województw małopolskiego i podkarpackiego, a w roku obecnym zinwentaryzowano dzwony, będące w posiadaniu parafii prawosławnych diecezji przemysko-gorlickiej. Klub realizował także projekt „Melodie kriukami zapisane”, polegający na rewitalizacji zapomnianych melodii łemkowskich.