Zostań przyjacielem cerkiew.pl
Wyjątkowe nabożeństwo
tłum. Justyna Pikutin, 14 kwietnia 2021
Wielki Post często przeraża długością i srogością. Jednak jak pokazuje praktyka, mija niepostrzeżenie. Właśnie dlatego w prawosławnych czasopismach często pojawiają się teksty o takich tytułach jak: “Co należy zdążyć w Wielkim Poście”. Pośród różnych wymienionych punktów jest jeden, nad którym chciałbym się zatrzymać. To modlitwa na Liturgii Uprzednio Poświęconych Darów.
Prawosławni chrześcijanie poszcząc przez 40 dni, starają się naśladować Zbawiciela (patrz: Mt 4, 1-2). Św. Grzegorz Teolog mówi, że “Chrystus pościł przed kuszeniem, a my pościmy przed Paschą”. Jak mówi święty, post oznacza “umartwianie się z Chrystusem i służy jako przedświąteczne oczyszczenie”. Św. Grzegorz mówi o umieraniu w znaczeniu wyrzeczenia się grzesznych przyzwyczajeń, co jest bolesnym procesem, wymagającym silnej wiary, siły woli i cierpliwości.
Ponieważ Wielki Post to czas “umartwiania się z Chrystusem”, Liturgia św. Jana Złotoustego i Liturgia św. Bazylego Wielkiego w dni powszednie nie są sprawowane. To świąteczne nabożeństwa. Odprawiane są wyłącznie w soboty i niedziele, na święto Zwiastowania Najświętszej Marii Panny, w Wielki Czwartek i Wielką Sobotę. W pozostałe dni Wielkiego Postu, zazwyczaj w środy i piątki, sprawowane jest wyjątkowe nabożeństwo - Liturgia Uprzednio Poświęconych Darów.
Dlaczego pełna liturgia jest świąteczna? Nazywana jest ona “małą Paschą”. Podczas tego nabożeństwa chleb i wino przeistaczają się w Ciało i Krew Chrystusa. Co więcej, przebieg pełnej liturgii przedstawia całe ziemskie życie Chrystusa: wspominany jest epizod nauczania, głoszona jest śmierć Zbawiciela, Jego zmartwychwstanie i Wniebowstąpienie do Boga Ojca. Przykładowo, kiedy duchowny przenosi czaszę z ołtarza na żertwiennik, wypowiada słowa: “Bądź wywyższony ponad niebiosa, Boże, A Twoja chwała ponad całą ziemię” (Ps 107, 5). To nawiązanie do Wniebowstąpienia Syna Bożego.
W okresie Wielkiego Postu wierni przygotowują się do święta Zmartwychwstania Chrystusa, jednak póki co mamy obowiązek pościć. To dni żalu za swoje grzechy. Właśnie dlatego w dni powszednie pełna, uroczysta liturgia nie jest wskazana. Sprawowane jest inne nabożeństwo. To Liturgia Uprzednio Poświęconych Darów. Podstawową różnicą w niej jest to, że Święte Dary na tę Liturgię przygotowywane są wcześniej, na poprzedzającej pełnej liturgii. Co więcej, w czasie tego nabożeństwa nie są czytane fragmenty Listów Apostolskich i św. Ewangelii. Wyjątkiem są dni pamięci 40 Męczenników z Sebasty, I i II Odnalezienie głowy Jana Chrzciciela lub też święto parafialne.
Liturgia Uprzednio Poświęconych Darów była ustanowiona, by wierni mogli przystępować do Eucharystii w dni powszednie - w pierwszych wiekach częste przystępowanie do Eucharystii było powszechną praktyką. Zgodnie z regułą, taka Liturgia sprawowana była w drugiej połowie dnia.
Czas w Bizancjum różni się od tego obecnie obowiązującego. Godziny wieczorne, jeśli przenieść na nasz czas, zaczynały się o 14:00. To znaczy chrześcijanie nie spożywali posiłków do wieczora - do 14:00, a wieczorem, po zakończeniu Liturgii Uprzednio Poświęconych Darów, przysługiwał jedyny posiłek. To znaczy post był nie tylko ograniczeniem w określonych rodzajach pokarmów, ale również w liczbie posiłków.
Sobota i niedziela w aspekcie nabożeństw zawsze były dniami, w które sprawowana była pełnia liturgia. Wyjaśnia się to tym, że sobota - to pamiątka stworzenia całego świata przez Boga i przygotowanie ludzi do życia wiecznego, a niedziela - to pamiątka Zmartwychwstania Pańskiego. W te dni posiłek podawany był po liturgii, a nie wieczorem, czyli były dwa, a nie jeden.
Oczywiście, w dzisiejszych czasach przez słabości nie każdy jest zdolny wytrzymać takie ograniczenia. Zapewne dlatego też Liturgia Uprzednio Poświęconych Darów została przeniesiona na rano - mało kto zdoła nie jeść przed liturgią cały dzień.
Postne nabożeństwa pomagają człowiekowi zrozumieć swój stan duszy, uświadomić sobie, jak może potrudzić się ze względu na Chrystusa, by przejawić miłość do Niego. Każde wielkopostne nabożeństwo można nazwać szczególnym, jednak najbardziej majestatyczna i niesamowita, moim zdaniem, jest Liturgia Uprzednio Poświęconych Darów. Hymny tego nabożeństwa napełniają duszę uczuciem uwielbienia, skruchy i wdzięczności wobec Boga. To między innymi “Teraz moce niebios...” (Nynie siły niebiesnyja...), hymn śpiewany podczas Wielkiego Wejścia, gdy Święte Dary przenoszone są na ołtarz; to prokimenon “Niech moja modlitwa wznosi się...” (Da isprawitsa molitwa moja...). śpiewany po czytaniu fragmentów Starego Testamentu. Święte słowa, które rozbrzmiewają podczas tej szczególnej liturgii, pomagają przesiąknąć nastrojem Wielkiego Postu.
Dlaczego tak ważne jest, aby podczas Wielkiego Postu w dni powszednie przyjść do cerkwi na nabożeństwo? Jak już podkreślałem, w sobotę i niedzielę nabożeństwo nie zawiera praktycznie żadnych postnych osobliwości. Jedynym kluczowym elementem, który można wśród nich wymienić, jest hymn "Otwórz mi drzwi pokuty..." (Pokajanija otwierzi mi dwiery...), śpiewany podczas całonocnego czuwania po przeczytaniu Ewangelii. I tylko w dni powszednie można poczuć całe piękno i podniosłość wielkopostnych nabożeństw z pokłonami, modlitwą Efrema Syryjczyka. Jeśli ktoś nie weźmie udziału w takim nabożeństwie przynajmniej raz w czasie Wielkiego Postu, to naprawdę wiele traci.
Myślę, że aby ten pędzący czas Wielkiego Postu nie został zmarnowany, należy zastanowić się, na które nabożeństwa szczególnie warto przyjść. Niech pośród nich znajdzie się Liturgia Uprzednio Poświęconych Darów i w miarę możliwości przystąpienie do Świętego Sakramentu podczas tej liturgii.
Metropolita Kałuski i Borowski Klemens
za: pravoslavie.ru
fotografia: jarek11 /orthphoto.net/
Prawosławni chrześcijanie poszcząc przez 40 dni, starają się naśladować Zbawiciela (patrz: Mt 4, 1-2). Św. Grzegorz Teolog mówi, że “Chrystus pościł przed kuszeniem, a my pościmy przed Paschą”. Jak mówi święty, post oznacza “umartwianie się z Chrystusem i służy jako przedświąteczne oczyszczenie”. Św. Grzegorz mówi o umieraniu w znaczeniu wyrzeczenia się grzesznych przyzwyczajeń, co jest bolesnym procesem, wymagającym silnej wiary, siły woli i cierpliwości.
Ponieważ Wielki Post to czas “umartwiania się z Chrystusem”, Liturgia św. Jana Złotoustego i Liturgia św. Bazylego Wielkiego w dni powszednie nie są sprawowane. To świąteczne nabożeństwa. Odprawiane są wyłącznie w soboty i niedziele, na święto Zwiastowania Najświętszej Marii Panny, w Wielki Czwartek i Wielką Sobotę. W pozostałe dni Wielkiego Postu, zazwyczaj w środy i piątki, sprawowane jest wyjątkowe nabożeństwo - Liturgia Uprzednio Poświęconych Darów.
Dlaczego pełna liturgia jest świąteczna? Nazywana jest ona “małą Paschą”. Podczas tego nabożeństwa chleb i wino przeistaczają się w Ciało i Krew Chrystusa. Co więcej, przebieg pełnej liturgii przedstawia całe ziemskie życie Chrystusa: wspominany jest epizod nauczania, głoszona jest śmierć Zbawiciela, Jego zmartwychwstanie i Wniebowstąpienie do Boga Ojca. Przykładowo, kiedy duchowny przenosi czaszę z ołtarza na żertwiennik, wypowiada słowa: “Bądź wywyższony ponad niebiosa, Boże, A Twoja chwała ponad całą ziemię” (Ps 107, 5). To nawiązanie do Wniebowstąpienia Syna Bożego.
W okresie Wielkiego Postu wierni przygotowują się do święta Zmartwychwstania Chrystusa, jednak póki co mamy obowiązek pościć. To dni żalu za swoje grzechy. Właśnie dlatego w dni powszednie pełna, uroczysta liturgia nie jest wskazana. Sprawowane jest inne nabożeństwo. To Liturgia Uprzednio Poświęconych Darów. Podstawową różnicą w niej jest to, że Święte Dary na tę Liturgię przygotowywane są wcześniej, na poprzedzającej pełnej liturgii. Co więcej, w czasie tego nabożeństwa nie są czytane fragmenty Listów Apostolskich i św. Ewangelii. Wyjątkiem są dni pamięci 40 Męczenników z Sebasty, I i II Odnalezienie głowy Jana Chrzciciela lub też święto parafialne.
Liturgia Uprzednio Poświęconych Darów była ustanowiona, by wierni mogli przystępować do Eucharystii w dni powszednie - w pierwszych wiekach częste przystępowanie do Eucharystii było powszechną praktyką. Zgodnie z regułą, taka Liturgia sprawowana była w drugiej połowie dnia.
Czas w Bizancjum różni się od tego obecnie obowiązującego. Godziny wieczorne, jeśli przenieść na nasz czas, zaczynały się o 14:00. To znaczy chrześcijanie nie spożywali posiłków do wieczora - do 14:00, a wieczorem, po zakończeniu Liturgii Uprzednio Poświęconych Darów, przysługiwał jedyny posiłek. To znaczy post był nie tylko ograniczeniem w określonych rodzajach pokarmów, ale również w liczbie posiłków.
Sobota i niedziela w aspekcie nabożeństw zawsze były dniami, w które sprawowana była pełnia liturgia. Wyjaśnia się to tym, że sobota - to pamiątka stworzenia całego świata przez Boga i przygotowanie ludzi do życia wiecznego, a niedziela - to pamiątka Zmartwychwstania Pańskiego. W te dni posiłek podawany był po liturgii, a nie wieczorem, czyli były dwa, a nie jeden.
Oczywiście, w dzisiejszych czasach przez słabości nie każdy jest zdolny wytrzymać takie ograniczenia. Zapewne dlatego też Liturgia Uprzednio Poświęconych Darów została przeniesiona na rano - mało kto zdoła nie jeść przed liturgią cały dzień.
Postne nabożeństwa pomagają człowiekowi zrozumieć swój stan duszy, uświadomić sobie, jak może potrudzić się ze względu na Chrystusa, by przejawić miłość do Niego. Każde wielkopostne nabożeństwo można nazwać szczególnym, jednak najbardziej majestatyczna i niesamowita, moim zdaniem, jest Liturgia Uprzednio Poświęconych Darów. Hymny tego nabożeństwa napełniają duszę uczuciem uwielbienia, skruchy i wdzięczności wobec Boga. To między innymi “Teraz moce niebios...” (Nynie siły niebiesnyja...), hymn śpiewany podczas Wielkiego Wejścia, gdy Święte Dary przenoszone są na ołtarz; to prokimenon “Niech moja modlitwa wznosi się...” (Da isprawitsa molitwa moja...). śpiewany po czytaniu fragmentów Starego Testamentu. Święte słowa, które rozbrzmiewają podczas tej szczególnej liturgii, pomagają przesiąknąć nastrojem Wielkiego Postu.
Dlaczego tak ważne jest, aby podczas Wielkiego Postu w dni powszednie przyjść do cerkwi na nabożeństwo? Jak już podkreślałem, w sobotę i niedzielę nabożeństwo nie zawiera praktycznie żadnych postnych osobliwości. Jedynym kluczowym elementem, który można wśród nich wymienić, jest hymn "Otwórz mi drzwi pokuty..." (Pokajanija otwierzi mi dwiery...), śpiewany podczas całonocnego czuwania po przeczytaniu Ewangelii. I tylko w dni powszednie można poczuć całe piękno i podniosłość wielkopostnych nabożeństw z pokłonami, modlitwą Efrema Syryjczyka. Jeśli ktoś nie weźmie udziału w takim nabożeństwie przynajmniej raz w czasie Wielkiego Postu, to naprawdę wiele traci.
Myślę, że aby ten pędzący czas Wielkiego Postu nie został zmarnowany, należy zastanowić się, na które nabożeństwa szczególnie warto przyjść. Niech pośród nich znajdzie się Liturgia Uprzednio Poświęconych Darów i w miarę możliwości przystąpienie do Świętego Sakramentu podczas tej liturgii.
Metropolita Kałuski i Borowski Klemens
za: pravoslavie.ru
fotografia: jarek11 /orthphoto.net/