Zostań przyjacielem cerkiew.pl
Krótko o cerkiewnych soborach
tłum. Michał Diemianiuk, 27 października 2017
Zwyczaj zwoływania soborów dla rozpatrzenia ważnych kościelnych kwestii pochodzi z pierwszych wieków chrześcijaństwa. Pierwszy ze znanych soborów był zwołany w 49 roku (według innych danych – w 51 roku) w Jerozolimie i otrzymał nazwę Apostolskiego (por. Dz 15, 1-35). Na Soborze rozpatrywana była kwestia zachowywania przez chrześcijan pochodzących z pogan wymagań zakonu Mojżeszowego. Wiadomo także, że apostołowie zbierali się dla podjęcia wspólnych postanowień i wcześniej, kiedy zamiast upadłego Judasza Iskarioty był wybrany apostoł Maciej, lub kiedy było wybranych siedmiu diakonów.
Sobory były tak lokalne (z uczestnictwem biskupów, innych kapłanów i czasami świeckich lokalnej Cerkwi), jak i powszechne.
Sobory powszechne zwołane były z powodu szczególnie ważnych cerkiewnych kwestii, mających znaczenie dla całego Kościoła. Na nich byli obecni na miarę możliwości przedstawiciele wszystkich lokalnych Cerkwi, pasterze i nauczyciele z całego świata. Sobory powszechne jawią się jako najwyższa cerkiewna władza, one odbywają się pod kierownictwem Świętego Ducha, działającego w Kościele.
Prawosławna Cerkiew uznaje siedem soborów powszechnych: I Nicejski, I Konstantynopolitański, Efeski, Chalcedoński, II Konstantynopolitański, III Konstantynopolitański, II Nicejski.
I Sobór Powszechny
Odbywał się on w czerwcu 325 roku w mieście Nicea za panowania imperatora Konstantyna Wielkiego. Sobór był skierowany przeciwko fałszywej nauce aleksandryjskiego prezbitera Ariusza, który odrzucał boskość i odwieczne zrodzenie drugiej Osoby Trójcy Świętej, Syna Bożego, z Boga Ojca, i uczył, że Syn Boży jest tylko najwyższym stworzeniem. Sobór osądził i odrzucił herezję Ariusza i zatwierdził dogmat o boskości Jezusa Chrystusa: Syn Boży jest Prawdziwym Bogiem, zrodzonym z Boga Ojca przed wszystkimi wiekami i tak samo wiecznym, jak Bóg Ojciec, On jest zrodzony, a nie stworzony, współistotny [cs. jedinosuszcznyj] z Bogiem Ojcem.
Na Soborze było ułożonych pierwsze siedem artykułów Symbolu Wiary.
Na I Soborze Powszechnym zostało także postanowione, aby świętować Paschę w pierwszą niedzielę po pełni Księżyca, która następuje po równonocy wiosennej.
Ojcowie I Soboru Powszechnego (20. reguła ) znieśli ziemne pokłony w niedziele, gdyż święto niedzieli jawi się jako praobraz naszego przebywania w Królestwie Niebieskim.
Były przyjęte też i inne ważne reguły kościelne.
II Sobór Powszechny
Odbywał się on w 381 roku w Konstantynopolu. Jego uczestnicy zjechali się, aby potępić herezję Macedoniusza, byłego ariańskiego biskupa. On odrzucał boskość Ducha Świętego; uczył, że Duch Święty nie jest Bogiem, nazywał go stworzoną siłą i przy tym służącą Bogu Ojcu i Bogu Synu. Sobór potępił zgubną fałszywą naukę Macedoniusza i zatwierdził dogmat o równości i współistotności Boga Ducha Świętego z Bogiem Ojcem i Bogiem Synem.
Nicejski Symbol Wiary był uzupełniony pięcioma artykułami. Praca nad Symbolem Wiary była zakończona, i otrzymał on nazwę Nicejsko-Carogrodzkiego [albo Nicejsko-Konstantynopolitańskiego – przyp. tłum.] (Carogradem po słowiańsku nazywał się Konstantynopol.
III Sobór Powszechny
Sobór był zwołany w mieście Efezie w 431 roku i skierowany przeciwko fałszywej nauce Konstantynopolitańskiego arcybiskupa Nestoriusza, który przekonywał, jakoby Przenajświętsza Dziewica Maria urodziła człowieka Chrystusa, z Którym Bóg potem zjednoczył się i zamieszkał w Nim, jak w świątyni. Samego Pana Jezusa Chrysusa Nestoriusz nazywał bogonoścem, a nie Bogoczłowiekiem, Przenajświętszą Dziewicę nie Bogurodzicą, a Chrystorodzicą. Sobór potępił herezję Nestoriusza i postanowił uznawać, że w Jezusie Chrystusie od czasu wcielenia zjednoczyły się dwie istoty: Boska i ludzka. Także było określone wyznawanie Jezusa Chrystusa prawdziwym Bogiem i prawdziwym Człowiekiem, a Przenajświętszą Dziewicę Marię – Bogurodzicą.
O tym, na ile zła była herezja Nestoriusza, świadczy opowieść w „Łące duchowej” Jana Moschosa:
„Przyszliśmy do abby Cyriaka, prezbitera ławry Kalamonskiej, która jest około świętego Jordanu. On opowiadał nam: „Pewnego razu widziałem we śnie wspaniałą Niewiastę, przyodzianą w purpurę, i razem z Nią dwóch mężów, jaśniejących świętością i dostojeństwem. Wszyscy stali na zewnątrz mojej celi. Zrozumiałem, że to – Władczyni nasza Bogurodzica, a dwaj mężowie – święty Jan Teolog i święty Jan Chrzciciel. Wyszedłszy z celi, prosiłem wejść i odmówić modlitwę w mojej celi. Ale Ona nie wyraziła takiej woli. Nie przestawałem błagać, mówiąc: „niech nie będę odrzucony, poniżony i zawstydzony” i wiele innego. Widząc nieustępliwość mojej prośby, Ona surowo odpowiedziała mi: „W twojej celi jest Mój wróg. Jak więc pragniesz, żebym weszła?” Powiedziawszy to, oddaliła się. Przebudziwszy się, zacząłem głęboko martwić się, zastanawiając się, czy nie zgrzeszyłem przeciw Niej chociażby myślą, gdyż oprócz mnie nie było nikogo w celi. Po długim badaniu się, nie znalazłem w sobie żadnego grzechu przeciwko Niej. Pogrążony w smutku, wstałem w wziąłem książkę, żeby czytaniem rozwiać swoje zmartwienie. Miałem w rękach książkę błogosławionego Hezychiusza, prezbitera jerozolimskiego. Otworzywszy ją, znalazłem na samym jej końcu dwa kazania niegodziwego Nestoriusza i wtedy pojąłem, że on jest wrogiem Przenajświętszej Bogurodzicy. Niezwłocznie wstałem, wyszedłem i oddałem książkę temu, kto mi ją dał.
- Weź, bracie, z powrotem swoją książkę. Ona przyniosła nie tyle pożytek, ile szkodę.
On zapragnął wiedzieć, w czym zawierała się szkoda. Opowiedziałem mu o swoim widzeniu sennym. On niezwłocznie wyciął z książki dwie mowy Nestoriusza i oddał je płomieniom.
- Niech nie zostaje w mojej celi – powiedział – wróg Władczyni naszej Bogurodzicy i Zawsze Dziewicy Marii!”
IV Sobór Powszechny
Odbywał się on w 451 roku w mieście Chalcedon. Sobór był skierowany przeciwko fałszywej nauce archimandryty jednego z konstantynopolitańskich monasterów, Eutychesa, który odrzucał ludzką naturę w Panu Jezusie Chrystusie. Eutyches uczył, że w Panu Jezusie Chrystusie ludzka natura jest w pełni pochłonięta przez Bóstwo, i uznawał w Chrystusie tylko naturę Boską. Herezja ta otrzymała nazwę monofizytyzmu (gr. „mono” – „jeden”, „physis” – „natura”). Sobór potępił tę herezję i określił naukę Cerkwi: Pan Jezus Chrystus jest Prawdziwym Bogiem i prawdziwym człowiekiem, we wszystkim podobny do nas, oprócz grzechu. Przy wcieleniu Chrystusa Bóstwo i człowieczeństwo zjednoczyło się w Nim jako jednej Osobie, bez zmieszania, bez zmiany, bez rozdzielenia i bez rozłączenia.
V Sobór Powszechny
W 553 roku w Konstantynopolu był zwołany V Sobór Powszechny. Na Soborze osądzano dzieła trzech biskupów, zmarłych w V wieku: Teodora z Mopsuetii, Teodoreta z Cyru i Ibasa z Edessy. Pierwszy był jednym z uczniów Nestoriusza. Teodoret ostro występował przeciwko nauce świętego biskupa Cyryla Aleksandryjskiego. Ibas zaś napisał list do Marisa z Persji, w którym zawarte były nieprzychylne opinie o postanowieniach III Soboru Powszechnego przeciwko Nestoriuszowi. Wszystkie trzy dzieła tych biskupów były potępione na Soborze. Ponieważ Teodoret i Ibas odcięli się od swoich błędnych poglądów i zmarli w jedności z Kościołem, to ich osoby nie zostały osądzone. Teodor z Mopsuestii nie pokajał się i został potępiony. Sobór także podtrzymał potępienie herezji Nestoriusza i Eutychesa.
VI Sobór Powszechny
Sobór był zwołany w 680 roku w Konstantynopolu. Osądził fałszywą naukę heretyków-monoteletów, którzy nie bacząc na to, że uznawali w Chrystusie dwie natury – Boską i ludzką, uczyli, że Zbawiciel ma tylko jedną – Boską – wolę. Walkę z tą rozpowszechnioną herezją mężnie prowadzili patriarcha jerozolimski Sofroniusz i konstantynopolitański mnich Maksym Wyznawca.
Sobór potępił herezję monofiletyzmu i określił uznawać w Jezusie Chrystusie dwie natury – Boską i ludzką – i dwie wole. Ludzka wola w Chrystusie nie jest przeciwna, pokorna Bożej woli. W najbardziej widoczny sposób jest to wyrażone w ewangelicznej opowieści o getsemańskiej modlitwie Zbawiciela.
Jedenaście lat później zebranie soborowe zostało kontynuowane na Soborze, który otrzymał nazwę Piąto-szóstego, gdyż dopełnił prace V i VI Powszechnych Soborów. Na nim rozstrzygano głownie kwestie dyscypliny kościelnej i pobożności. Zostały zatwierdzone reguły, zgodnie z którymi powinna funkcjonować Cerkiew: 85 reguł św. apostołów, reguły sześciu Powszechnych i lokalnych Soborów, a także reguły trzynastu Ojców Kościoła. Te reguły następnie zostały uzupełnione regułami VII Powszechnego Soboru i jeszcze dwóch lokalnych soborów i utworzyły tzw. „Nomokanon” – księgę cerkiewnych reguł kanonicznych (ros. „Kniga Kormczaja”). Ten sobór także otrzymał nazwę Soboru Trullańskiego [albo: in Trullo – od wyrażenia „pod kopułą” – przyp. tłum.]: on odbywał się w cesarskich pałacach, nazywanych trullańskimi.
VII Sobór Powszechny
On odbywał się w 787 roku w Nicei. Już 60 lat przez Soborem pojawiła się herezja ikonoklazmu za panowania imperatora Leona Izauryjczyka, który pragnąc ułatwić mahometanom przejście na chrześcijaństwo, postanowił przerwać oddawanie czci świętym ikonom [nie mniej ważnym argumentem ikonoklastów było błędne rozumienie II przykazania – przyp. tłum.]. Herezja trwała i przy następnych imperatorach: jego synu Konstantynie Kopronimie i wnuku Leonie Chazarze. VII Sobór Powszechny był zwołany dla osądzenia herezji ikonoklazmu. Sobór określił oddawać cześć świętym ikonom na razem z wyobrażeniem Krzyża Pańskiego.
Ale i po VII Soborze Powszechnym herezja ikonoklazmu nie była ostatecznie zniszczona. Za panowania trzech następnych imperatorach były nowe prześladowania ikon, które trwały jeszcze dwadzieścia pięć lat. Dopiero w 842 roku, za panowania imperatorowej Teodory, odbył się lokalny sobór konstantynopolitański, który ostatecznie ustanowił i zatwierdził oddawanie czci ikonom. Na soborze zostało ustanowione święto Triumfu Prawosławia, które od tej pory obchodzimy w pierwszą niedzielę Wielkiego Postu.
za: pravoslavie.ru
fot. za: pravoslavie.ru
Sobory były tak lokalne (z uczestnictwem biskupów, innych kapłanów i czasami świeckich lokalnej Cerkwi), jak i powszechne.
Sobory powszechne zwołane były z powodu szczególnie ważnych cerkiewnych kwestii, mających znaczenie dla całego Kościoła. Na nich byli obecni na miarę możliwości przedstawiciele wszystkich lokalnych Cerkwi, pasterze i nauczyciele z całego świata. Sobory powszechne jawią się jako najwyższa cerkiewna władza, one odbywają się pod kierownictwem Świętego Ducha, działającego w Kościele.
Prawosławna Cerkiew uznaje siedem soborów powszechnych: I Nicejski, I Konstantynopolitański, Efeski, Chalcedoński, II Konstantynopolitański, III Konstantynopolitański, II Nicejski.
I Sobór Powszechny
Odbywał się on w czerwcu 325 roku w mieście Nicea za panowania imperatora Konstantyna Wielkiego. Sobór był skierowany przeciwko fałszywej nauce aleksandryjskiego prezbitera Ariusza, który odrzucał boskość i odwieczne zrodzenie drugiej Osoby Trójcy Świętej, Syna Bożego, z Boga Ojca, i uczył, że Syn Boży jest tylko najwyższym stworzeniem. Sobór osądził i odrzucił herezję Ariusza i zatwierdził dogmat o boskości Jezusa Chrystusa: Syn Boży jest Prawdziwym Bogiem, zrodzonym z Boga Ojca przed wszystkimi wiekami i tak samo wiecznym, jak Bóg Ojciec, On jest zrodzony, a nie stworzony, współistotny [cs. jedinosuszcznyj] z Bogiem Ojcem.
Na Soborze było ułożonych pierwsze siedem artykułów Symbolu Wiary.
Na I Soborze Powszechnym zostało także postanowione, aby świętować Paschę w pierwszą niedzielę po pełni Księżyca, która następuje po równonocy wiosennej.
Ojcowie I Soboru Powszechnego (20. reguła ) znieśli ziemne pokłony w niedziele, gdyż święto niedzieli jawi się jako praobraz naszego przebywania w Królestwie Niebieskim.
Były przyjęte też i inne ważne reguły kościelne.
II Sobór Powszechny
Odbywał się on w 381 roku w Konstantynopolu. Jego uczestnicy zjechali się, aby potępić herezję Macedoniusza, byłego ariańskiego biskupa. On odrzucał boskość Ducha Świętego; uczył, że Duch Święty nie jest Bogiem, nazywał go stworzoną siłą i przy tym służącą Bogu Ojcu i Bogu Synu. Sobór potępił zgubną fałszywą naukę Macedoniusza i zatwierdził dogmat o równości i współistotności Boga Ducha Świętego z Bogiem Ojcem i Bogiem Synem.
Nicejski Symbol Wiary był uzupełniony pięcioma artykułami. Praca nad Symbolem Wiary była zakończona, i otrzymał on nazwę Nicejsko-Carogrodzkiego [albo Nicejsko-Konstantynopolitańskiego – przyp. tłum.] (Carogradem po słowiańsku nazywał się Konstantynopol.
III Sobór Powszechny
Sobór był zwołany w mieście Efezie w 431 roku i skierowany przeciwko fałszywej nauce Konstantynopolitańskiego arcybiskupa Nestoriusza, który przekonywał, jakoby Przenajświętsza Dziewica Maria urodziła człowieka Chrystusa, z Którym Bóg potem zjednoczył się i zamieszkał w Nim, jak w świątyni. Samego Pana Jezusa Chrysusa Nestoriusz nazywał bogonoścem, a nie Bogoczłowiekiem, Przenajświętszą Dziewicę nie Bogurodzicą, a Chrystorodzicą. Sobór potępił herezję Nestoriusza i postanowił uznawać, że w Jezusie Chrystusie od czasu wcielenia zjednoczyły się dwie istoty: Boska i ludzka. Także było określone wyznawanie Jezusa Chrystusa prawdziwym Bogiem i prawdziwym Człowiekiem, a Przenajświętszą Dziewicę Marię – Bogurodzicą.
O tym, na ile zła była herezja Nestoriusza, świadczy opowieść w „Łące duchowej” Jana Moschosa:
„Przyszliśmy do abby Cyriaka, prezbitera ławry Kalamonskiej, która jest około świętego Jordanu. On opowiadał nam: „Pewnego razu widziałem we śnie wspaniałą Niewiastę, przyodzianą w purpurę, i razem z Nią dwóch mężów, jaśniejących świętością i dostojeństwem. Wszyscy stali na zewnątrz mojej celi. Zrozumiałem, że to – Władczyni nasza Bogurodzica, a dwaj mężowie – święty Jan Teolog i święty Jan Chrzciciel. Wyszedłszy z celi, prosiłem wejść i odmówić modlitwę w mojej celi. Ale Ona nie wyraziła takiej woli. Nie przestawałem błagać, mówiąc: „niech nie będę odrzucony, poniżony i zawstydzony” i wiele innego. Widząc nieustępliwość mojej prośby, Ona surowo odpowiedziała mi: „W twojej celi jest Mój wróg. Jak więc pragniesz, żebym weszła?” Powiedziawszy to, oddaliła się. Przebudziwszy się, zacząłem głęboko martwić się, zastanawiając się, czy nie zgrzeszyłem przeciw Niej chociażby myślą, gdyż oprócz mnie nie było nikogo w celi. Po długim badaniu się, nie znalazłem w sobie żadnego grzechu przeciwko Niej. Pogrążony w smutku, wstałem w wziąłem książkę, żeby czytaniem rozwiać swoje zmartwienie. Miałem w rękach książkę błogosławionego Hezychiusza, prezbitera jerozolimskiego. Otworzywszy ją, znalazłem na samym jej końcu dwa kazania niegodziwego Nestoriusza i wtedy pojąłem, że on jest wrogiem Przenajświętszej Bogurodzicy. Niezwłocznie wstałem, wyszedłem i oddałem książkę temu, kto mi ją dał.
- Weź, bracie, z powrotem swoją książkę. Ona przyniosła nie tyle pożytek, ile szkodę.
On zapragnął wiedzieć, w czym zawierała się szkoda. Opowiedziałem mu o swoim widzeniu sennym. On niezwłocznie wyciął z książki dwie mowy Nestoriusza i oddał je płomieniom.
- Niech nie zostaje w mojej celi – powiedział – wróg Władczyni naszej Bogurodzicy i Zawsze Dziewicy Marii!”
IV Sobór Powszechny
Odbywał się on w 451 roku w mieście Chalcedon. Sobór był skierowany przeciwko fałszywej nauce archimandryty jednego z konstantynopolitańskich monasterów, Eutychesa, który odrzucał ludzką naturę w Panu Jezusie Chrystusie. Eutyches uczył, że w Panu Jezusie Chrystusie ludzka natura jest w pełni pochłonięta przez Bóstwo, i uznawał w Chrystusie tylko naturę Boską. Herezja ta otrzymała nazwę monofizytyzmu (gr. „mono” – „jeden”, „physis” – „natura”). Sobór potępił tę herezję i określił naukę Cerkwi: Pan Jezus Chrystus jest Prawdziwym Bogiem i prawdziwym człowiekiem, we wszystkim podobny do nas, oprócz grzechu. Przy wcieleniu Chrystusa Bóstwo i człowieczeństwo zjednoczyło się w Nim jako jednej Osobie, bez zmieszania, bez zmiany, bez rozdzielenia i bez rozłączenia.
V Sobór Powszechny
W 553 roku w Konstantynopolu był zwołany V Sobór Powszechny. Na Soborze osądzano dzieła trzech biskupów, zmarłych w V wieku: Teodora z Mopsuetii, Teodoreta z Cyru i Ibasa z Edessy. Pierwszy był jednym z uczniów Nestoriusza. Teodoret ostro występował przeciwko nauce świętego biskupa Cyryla Aleksandryjskiego. Ibas zaś napisał list do Marisa z Persji, w którym zawarte były nieprzychylne opinie o postanowieniach III Soboru Powszechnego przeciwko Nestoriuszowi. Wszystkie trzy dzieła tych biskupów były potępione na Soborze. Ponieważ Teodoret i Ibas odcięli się od swoich błędnych poglądów i zmarli w jedności z Kościołem, to ich osoby nie zostały osądzone. Teodor z Mopsuestii nie pokajał się i został potępiony. Sobór także podtrzymał potępienie herezji Nestoriusza i Eutychesa.
VI Sobór Powszechny
Sobór był zwołany w 680 roku w Konstantynopolu. Osądził fałszywą naukę heretyków-monoteletów, którzy nie bacząc na to, że uznawali w Chrystusie dwie natury – Boską i ludzką, uczyli, że Zbawiciel ma tylko jedną – Boską – wolę. Walkę z tą rozpowszechnioną herezją mężnie prowadzili patriarcha jerozolimski Sofroniusz i konstantynopolitański mnich Maksym Wyznawca.
Sobór potępił herezję monofiletyzmu i określił uznawać w Jezusie Chrystusie dwie natury – Boską i ludzką – i dwie wole. Ludzka wola w Chrystusie nie jest przeciwna, pokorna Bożej woli. W najbardziej widoczny sposób jest to wyrażone w ewangelicznej opowieści o getsemańskiej modlitwie Zbawiciela.
Jedenaście lat później zebranie soborowe zostało kontynuowane na Soborze, który otrzymał nazwę Piąto-szóstego, gdyż dopełnił prace V i VI Powszechnych Soborów. Na nim rozstrzygano głownie kwestie dyscypliny kościelnej i pobożności. Zostały zatwierdzone reguły, zgodnie z którymi powinna funkcjonować Cerkiew: 85 reguł św. apostołów, reguły sześciu Powszechnych i lokalnych Soborów, a także reguły trzynastu Ojców Kościoła. Te reguły następnie zostały uzupełnione regułami VII Powszechnego Soboru i jeszcze dwóch lokalnych soborów i utworzyły tzw. „Nomokanon” – księgę cerkiewnych reguł kanonicznych (ros. „Kniga Kormczaja”). Ten sobór także otrzymał nazwę Soboru Trullańskiego [albo: in Trullo – od wyrażenia „pod kopułą” – przyp. tłum.]: on odbywał się w cesarskich pałacach, nazywanych trullańskimi.
VII Sobór Powszechny
On odbywał się w 787 roku w Nicei. Już 60 lat przez Soborem pojawiła się herezja ikonoklazmu za panowania imperatora Leona Izauryjczyka, który pragnąc ułatwić mahometanom przejście na chrześcijaństwo, postanowił przerwać oddawanie czci świętym ikonom [nie mniej ważnym argumentem ikonoklastów było błędne rozumienie II przykazania – przyp. tłum.]. Herezja trwała i przy następnych imperatorach: jego synu Konstantynie Kopronimie i wnuku Leonie Chazarze. VII Sobór Powszechny był zwołany dla osądzenia herezji ikonoklazmu. Sobór określił oddawać cześć świętym ikonom na razem z wyobrażeniem Krzyża Pańskiego.
Ale i po VII Soborze Powszechnym herezja ikonoklazmu nie była ostatecznie zniszczona. Za panowania trzech następnych imperatorach były nowe prześladowania ikon, które trwały jeszcze dwadzieścia pięć lat. Dopiero w 842 roku, za panowania imperatorowej Teodory, odbył się lokalny sobór konstantynopolitański, który ostatecznie ustanowił i zatwierdził oddawanie czci ikonom. Na soborze zostało ustanowione święto Triumfu Prawosławia, które od tej pory obchodzimy w pierwszą niedzielę Wielkiego Postu.
za: pravoslavie.ru
fot. za: pravoslavie.ru