Zostań przyjacielem cerkiew.pl
Święci Cerkwi Prawosławnej w Polsce
Wydawnictwo Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, 06 kwietnia 2017
Nieodłączną częścią życia Cerkwi prawosławnej jest kult oddawany przez nią świętym. Dotyczy to każdej Cerkwi lokalnej, jak też Cerkwi jako jednego Bogoludzkiego organizmu. Dotyczy zatem również Cerkwi prawosławnej w naszym kraju, która może poszczycić się wieloma osobami, które zostały zaliczone do grona świętych, a tym samym służą żywym za wzorce do naśladowania i są adresatami naszych modlitw o wstawiennictwo przed Bogiem. Tym właśnie świętym została poświęcona najnowsza książka od lat zajmującego się hagiografią Jarosława Charkiewicza.
Książka ta zawiera opisy życia 50 świętych, którzy swoje ziemskie życie związali z Prawosławiem na terenach znajdujących się współcześnie w granicach Polski. Niektórzy spośród tych świętych urodzili się na naszych ziemiach, tu żyli, działali i zmarli. Inni związani byli z naszymi terenami jedynie miejscem urodzenia czy latami dzieciństwa i młodości, a życie swoje zakończyli na obczyźnie. Jeszcze inni spędzili tu określony fragment swojego życia, lecz umierali już poza granicami Polski. Są też i tacy, którzy na naszych ziemiach jedynie zakończyli swoją ziemską wędrówkę, wcześniej mając z nią do czynienia w szerszym lub węższym zakresie. Wszystkich autor traktuje jako „świętych Cerkwi prawosławnej w Polsce”, mając przy tym świadomość, że to jedynie wycinek przebogatej hagiografii Cerkwi prawosławnej jako całości. Zauważa przy tym, o czym pisze w obszernym wprowadzeniu, że „w szerokim rozumieniu świętości ludzkiej wszyscy święci, których imiona znajdują się w kalendarzu Cerkwi prawosławnej w Polsce,odbierają w niej cześć i do wszystkich prawosławny wierny może czy wręcz powinien kierować swoje modlitwy...”.
Święci, których historie życia zostały przedstawione w książce, reprezentują większość spośród nowotestamentowych typów świętości. Największą ich grupę stanowią męczennicy, a w tej grupie są hierarchowie, mnisi, kapłani i diakoni oraz ludzie świeccy, w tym jedno dziecko. Niemało jest wyznawców, wśród których są i biskupi, i mnisi, i kapłani. Wśród zaprezentowanych na łamach tej publikacji są również hierarchowie i mnisi, którzy swoje życie zakończyli w sposób naturalny, jednak z różnych względów przez Cerkiew zostali zaliczeni do grona świętych. Są również święci władcy. Trzem świętym, za ich podobną do trudu apostolskiego aktywność i jej rezultaty, Cerkiew nadała tytuły „równych apostołom”. Chociaż większość postaci opisywanych w tej książce to mężczyźni, to niemałą część stanowią i niewiasty.
Opisy życia świętych zaprezentowanych w pracy zostały podane w układzie chronologicznym, zgodnie z rokiem ich śmierci. Część tych opisów, co autor również przyznaje we wprowadzeniu, „stanowi zaktualizowane treści z opublikowanego w 2008 r. drugiego wydania książki ‘Męczennicy XX wieku. Martyrologia Prawosławia w Polsce w biografiach świętych’”. Niektórzy święci, których opisy życia zostały przedstawione w książce, żyli w czasach bardzo nam odległych, inni w niemal nam współczesnych. Okres, którego dotyczy książka, wynosi niemal jedenaście stuleci.
Swojego rodzaju podróż po historii Prawosławia na współczesnych ziemiach Polski, widziana oczyma naszych świętych, rozpoczyna się misją cyrylo-metodiańską na południowych obrzeżach naszego kraju. Późniejsze czasy to głównie okres świadectwa niesionego przez naszych przodków na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego, a następnie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. To też czasy będące rezultatem jednego z najbardziej tragicznych wydarzeń w dziejach Cerkwi prawosławnej na tych terenach – unii brzeskiej 1596 roku, której konsekwencje rzutują do dziś. Następnie to czasy prześladowań wiary w Chrystusa w XX w., głównie za sprawą walki z religią, okrutnie wcielanej w życie przez władze radzieckie, ale też walki z Prawosławiem w imię likwidacji Cerkwi prawosławnej w wieloreligijnej i wieloetnicznej mapie Polski. „Wszystkie te czasy – pisze autor – łączy wspólny mianownik: w każdych żyli ludzie, którzy ponad wszystko przedkładali swoją wiarę. Każdy czas wymagał niesienia świadectwa wiary i poświęcania się Chrystusowi, nawet za cenę oddania za Niego własnego życia. Takie świadectwo i takie poświęcanie się stawało się udziałem naszych świętych. Nie można obok tego przejść obojętnie, nie można nie stawiać ich sobie za wzór do naśladowania, nie można w modlitwie nie prosić ich o wstawiennictwo przed Bogiem za tych, którzy jeszcze żyją i muszą dbać o swoją wiarę i Cerkiew”.
Część przedstawionych w książce biogramów dotyczy świętych, których Cerkiew prawosławna w Polsce zaliczyła do grona świętych w 2003 roku. To osoby znane z imienia, które oddały życie za wiarę w okresie II wojny światowej i zaraz po niej. Znajdują się one w Soborze Świętych Męczenników Ziemi Chełmskiej i Podlaskiej. Do soboru tego wchodzą również setki czy nawet tysiące osób, ofiary pacyfikacji i czystek, zamordowane w różnych okolicznościach i przez różnych sprawców, tylko dlatego, że byli prawosławnymi wiernymi. Imiona wielu spośród nich często są znane jedynie Bogu.
Pisząc o zawartości zasadniczej części niniejszej pracy autor nieprzypadkowo używa terminu „historie życia” prezentowanych w książce świętych. Należy podkreślić, że nie są to bowiem ich żywoty, których struktura, konstrukcja, język i treść są bardziej złożone. To bardziej biografie czy biogramy, czy właśnie „historie życia”, dodatkowo wzbogacone o dzieje relikwii danego świętego, informacje związane z jego kanonizacją i kultem, jak też określeniem dni, w których w Prawosławiu odbywa się liturgiczne wspomnienie określonej osoby. W celu uatrakcyjnienia odbioru książki i uczynienia prezentowanych w niej postaci bliższymi została ona wzbogacona w imponującą liczbę, blisko 500, ilustracji. W szczególności są nimi ikony świętych lub ich fotografie (a niekiedy obrazy), wizerunki najważniejszych miejsc i osób, z którymi było związane ich życie, fotografie relikwiarzy świętych itp. Pochodzą one przede wszystkim z archiwum autora oraz z internetu (adresy źródeł internetowych, a wszędzie, gdzie to było możliwe, również nazwiska autorów fotografii, zostały podane w ogólnej bibliografii).
Osobom pragnącym sięgnąć do źródeł, z których autor korzystał przygotowując swoje opracowanie, polecana jest znajdującą się na końcu książki bibliografia. Autor bowiem z rozmysłem zrezygnował z przypisów, które utrudniałyby odbiór zasadniczej treści i niepotrzebnie zwiększały objętość pracy.
Opisy życia świętych zaprezentowanych na łamach książki dobitnie świadczą o wielości i różnorodności świętych, a zatem i o mnogości dróg prowadzących do zbawienia. „Krocząc tymi drogami – jak napisał autor w końcu wprowadzenia – niektórzy wierzący w Chrystusa już tu, na ziemi, osiągają świętość, a po cielesnej śmierci pozostają dla Cerkwi żywi, a niekiedy obecni również w relikwiach, są adresatami modlitw o wstawiennictwo przed Bogiem za tych, którzy na przejście do drugiego życia muszą jeszcze zapracować tu, na ziemi”.
Wydaje się, że prezentowana praca zasługuje, aby znaleźć się nie tylko w domu każdego wiernego prawosławnego. Powinna ona trafić do każdej osoby interesującej się historią i współczesnością Cerkwi prawosławnej w Polsce, a w szczególności jej hagiografią.
Książkę można nabyć m.in. w siedzibie Wydawnictwa (ul. Św. Mikołaja 5, 15-420 Białystok, wydawnictwo@orthodox.pl, tel./fax: 857443646), sklepiku Bractwa Młodzieży Prawosławnej w Polsce przy soborze św. Mikołaja w Białymstoku, Centrum Kultury Prawosławnej w Białymstoku oraz przez Internet za pośrednictwem strony www.sklep.cerkiew.pl.
Książka ta zawiera opisy życia 50 świętych, którzy swoje ziemskie życie związali z Prawosławiem na terenach znajdujących się współcześnie w granicach Polski. Niektórzy spośród tych świętych urodzili się na naszych ziemiach, tu żyli, działali i zmarli. Inni związani byli z naszymi terenami jedynie miejscem urodzenia czy latami dzieciństwa i młodości, a życie swoje zakończyli na obczyźnie. Jeszcze inni spędzili tu określony fragment swojego życia, lecz umierali już poza granicami Polski. Są też i tacy, którzy na naszych ziemiach jedynie zakończyli swoją ziemską wędrówkę, wcześniej mając z nią do czynienia w szerszym lub węższym zakresie. Wszystkich autor traktuje jako „świętych Cerkwi prawosławnej w Polsce”, mając przy tym świadomość, że to jedynie wycinek przebogatej hagiografii Cerkwi prawosławnej jako całości. Zauważa przy tym, o czym pisze w obszernym wprowadzeniu, że „w szerokim rozumieniu świętości ludzkiej wszyscy święci, których imiona znajdują się w kalendarzu Cerkwi prawosławnej w Polsce,odbierają w niej cześć i do wszystkich prawosławny wierny może czy wręcz powinien kierować swoje modlitwy...”.
Święci, których historie życia zostały przedstawione w książce, reprezentują większość spośród nowotestamentowych typów świętości. Największą ich grupę stanowią męczennicy, a w tej grupie są hierarchowie, mnisi, kapłani i diakoni oraz ludzie świeccy, w tym jedno dziecko. Niemało jest wyznawców, wśród których są i biskupi, i mnisi, i kapłani. Wśród zaprezentowanych na łamach tej publikacji są również hierarchowie i mnisi, którzy swoje życie zakończyli w sposób naturalny, jednak z różnych względów przez Cerkiew zostali zaliczeni do grona świętych. Są również święci władcy. Trzem świętym, za ich podobną do trudu apostolskiego aktywność i jej rezultaty, Cerkiew nadała tytuły „równych apostołom”. Chociaż większość postaci opisywanych w tej książce to mężczyźni, to niemałą część stanowią i niewiasty.
Opisy życia świętych zaprezentowanych w pracy zostały podane w układzie chronologicznym, zgodnie z rokiem ich śmierci. Część tych opisów, co autor również przyznaje we wprowadzeniu, „stanowi zaktualizowane treści z opublikowanego w 2008 r. drugiego wydania książki ‘Męczennicy XX wieku. Martyrologia Prawosławia w Polsce w biografiach świętych’”. Niektórzy święci, których opisy życia zostały przedstawione w książce, żyli w czasach bardzo nam odległych, inni w niemal nam współczesnych. Okres, którego dotyczy książka, wynosi niemal jedenaście stuleci.
Swojego rodzaju podróż po historii Prawosławia na współczesnych ziemiach Polski, widziana oczyma naszych świętych, rozpoczyna się misją cyrylo-metodiańską na południowych obrzeżach naszego kraju. Późniejsze czasy to głównie okres świadectwa niesionego przez naszych przodków na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego, a następnie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. To też czasy będące rezultatem jednego z najbardziej tragicznych wydarzeń w dziejach Cerkwi prawosławnej na tych terenach – unii brzeskiej 1596 roku, której konsekwencje rzutują do dziś. Następnie to czasy prześladowań wiary w Chrystusa w XX w., głównie za sprawą walki z religią, okrutnie wcielanej w życie przez władze radzieckie, ale też walki z Prawosławiem w imię likwidacji Cerkwi prawosławnej w wieloreligijnej i wieloetnicznej mapie Polski. „Wszystkie te czasy – pisze autor – łączy wspólny mianownik: w każdych żyli ludzie, którzy ponad wszystko przedkładali swoją wiarę. Każdy czas wymagał niesienia świadectwa wiary i poświęcania się Chrystusowi, nawet za cenę oddania za Niego własnego życia. Takie świadectwo i takie poświęcanie się stawało się udziałem naszych świętych. Nie można obok tego przejść obojętnie, nie można nie stawiać ich sobie za wzór do naśladowania, nie można w modlitwie nie prosić ich o wstawiennictwo przed Bogiem za tych, którzy jeszcze żyją i muszą dbać o swoją wiarę i Cerkiew”.
Część przedstawionych w książce biogramów dotyczy świętych, których Cerkiew prawosławna w Polsce zaliczyła do grona świętych w 2003 roku. To osoby znane z imienia, które oddały życie za wiarę w okresie II wojny światowej i zaraz po niej. Znajdują się one w Soborze Świętych Męczenników Ziemi Chełmskiej i Podlaskiej. Do soboru tego wchodzą również setki czy nawet tysiące osób, ofiary pacyfikacji i czystek, zamordowane w różnych okolicznościach i przez różnych sprawców, tylko dlatego, że byli prawosławnymi wiernymi. Imiona wielu spośród nich często są znane jedynie Bogu.
Pisząc o zawartości zasadniczej części niniejszej pracy autor nieprzypadkowo używa terminu „historie życia” prezentowanych w książce świętych. Należy podkreślić, że nie są to bowiem ich żywoty, których struktura, konstrukcja, język i treść są bardziej złożone. To bardziej biografie czy biogramy, czy właśnie „historie życia”, dodatkowo wzbogacone o dzieje relikwii danego świętego, informacje związane z jego kanonizacją i kultem, jak też określeniem dni, w których w Prawosławiu odbywa się liturgiczne wspomnienie określonej osoby. W celu uatrakcyjnienia odbioru książki i uczynienia prezentowanych w niej postaci bliższymi została ona wzbogacona w imponującą liczbę, blisko 500, ilustracji. W szczególności są nimi ikony świętych lub ich fotografie (a niekiedy obrazy), wizerunki najważniejszych miejsc i osób, z którymi było związane ich życie, fotografie relikwiarzy świętych itp. Pochodzą one przede wszystkim z archiwum autora oraz z internetu (adresy źródeł internetowych, a wszędzie, gdzie to było możliwe, również nazwiska autorów fotografii, zostały podane w ogólnej bibliografii).
Osobom pragnącym sięgnąć do źródeł, z których autor korzystał przygotowując swoje opracowanie, polecana jest znajdującą się na końcu książki bibliografia. Autor bowiem z rozmysłem zrezygnował z przypisów, które utrudniałyby odbiór zasadniczej treści i niepotrzebnie zwiększały objętość pracy.
Opisy życia świętych zaprezentowanych na łamach książki dobitnie świadczą o wielości i różnorodności świętych, a zatem i o mnogości dróg prowadzących do zbawienia. „Krocząc tymi drogami – jak napisał autor w końcu wprowadzenia – niektórzy wierzący w Chrystusa już tu, na ziemi, osiągają świętość, a po cielesnej śmierci pozostają dla Cerkwi żywi, a niekiedy obecni również w relikwiach, są adresatami modlitw o wstawiennictwo przed Bogiem za tych, którzy na przejście do drugiego życia muszą jeszcze zapracować tu, na ziemi”.
Wydaje się, że prezentowana praca zasługuje, aby znaleźć się nie tylko w domu każdego wiernego prawosławnego. Powinna ona trafić do każdej osoby interesującej się historią i współczesnością Cerkwi prawosławnej w Polsce, a w szczególności jej hagiografią.
Książkę można nabyć m.in. w siedzibie Wydawnictwa (ul. Św. Mikołaja 5, 15-420 Białystok, wydawnictwo@orthodox.pl, tel./fax: 857443646), sklepiku Bractwa Młodzieży Prawosławnej w Polsce przy soborze św. Mikołaja w Białymstoku, Centrum Kultury Prawosławnej w Białymstoku oraz przez Internet za pośrednictwem strony www.sklep.cerkiew.pl.